Ба диққати хонандагон варианти сомонавии нашри охирини тоҷикии китоб (Ғафуров Б. Ғ. Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асрҳои миёна ва давраи нав. — Д.: Дониш, 2008.) пешниҳод мешавад. Шарҳу поварақҳо оварда нашудаанд.
Мундариҷа
Сарчашмаи худшиносии миллӣ
Муқаддима
Фасли якум. Сохти ҷамоати ибтидоӣ ва заволи он дар сарзамини Осиёи Миёна
Боби якум. Ҷамоатҳои ибтидоӣ дар Осиёи Миёна
1. Палеолит сохти пешазқабилавӣ пайдоиши ҷамоати қабилавӣ
Осори палеолити поин
Осори палеолити миёна
Осори палеолити боло
Тавсифи ҷамъияти палеолит
2. Мезолит ва неолит
Осори мезолит
Осори неолит
Қадимтарин тасвирҳои рӯи санг
3. Асри биринҷӣ
Гузариш ба сохти қавмии падарӣ
Қувваҳои истеҳсолкунанда
Вилоятҳои таърихию мадании Осиёи Миёна
Сохти ҷамъиятӣ
4. Таркиби нажодии аҳолии Осиёи Миёна дар аҳди биринҷӣ. Масъалаи ориёӣa>
Умумияти ҳиндуэронӣ. Ориёиҳо
Роҳҳои кӯчиши тоифаҳои ҳиндуэронӣ ва комплексҳои археологии Осиёи Миёна
Боби дувум. Тоифаҳои шарқиэронии Осиёи Миёна дар оғози пайдоиши ҷамъияти синфии ибтидоӣ (асри IХ — миёнаҳои асри VI пеш аз милод)
1. Материалҳои археологии асри аввали оҳан. Металлургияи оҳан
Масканҳо
2. Ҷамъияти Осиёи Миёна дар асри аввали оҳан
«Авесто» ҳамчун сарчашмаи таърихӣ
Ҷамъияти Осиёи Миёна мувофиқи маълумоти «Авесто»
Масъалаи ташаккули қадимтарин давлатҳо
Зардуштия
Фасли дувум. Аҷдоди тоҷикон дар давраи тараққиёти муносибатҳои ғуломдорӣ
Боби якум. Осиёи Миёна дар ҳайати давлати Ҳахоманишиҳо
1. Таърихи сиёсии Осиёи Миёна дар асри VI — ибтидои асри V пеш аз милод
Ба вуҷуд омадани давлати Ҳахоманишиҳо
Футуҳоти Куруши II дар Осиёи Миёна
Куруш ва Томирис. Шикасти қӯшуни Ҳахоманишӣ
Шӯриши зидди Ҳахоманишиҳо дар аҳди Дорои I
2. Ҷамъияти Осиёи Миёна дар асрҳои V-IV пеш аз милод
Осиёи Миёна дар ҳайати давлати Ҳахоманишӣ
Сохти иҷтимоию иқтисодӣ, маданият ва дини Суғд, Хоразм ва Бохтар дар асрҳои VI–IV пеш аз милод
3. Осиёи Миёна ва Эрон дар аҳди салтанати Ҳахоманишиҳо
Боби дувум. Муборизаи халқҳои Осиёи Миёна ба муқобили истилогарони юнону мақдунӣ
1. Лашкаркашии Искандари Мақдунӣ ба Шарқ
Тараққии Мақдуния
Шикасти давлати Ҳахоманишӣ
Муҳорибаҳо дар дамгаҳи Осиёи Миёна
2. Муборизаи халқҳои Осиёи Миёна бо қӯшуни юнону мақдунӣ
Қувваҳои ҳарбӣ ва ҳунари ҷангии халқҳои Осиёи Миёна
Амалиётҳои ҳарбӣ дар Мовароуннаҳр
Шӯриши солҳои 329–327 пеш аз милод
Инқирози империяи Искандари Мақдунӣ ва оқибати футуҳоти мақдуниҳо
Боби севум. Юнону Бохтар ва порт дар асрҳои III-II пеш аз милод
1. Осиёи Миёна дар ҳайъати давлати Селевкиён
2. Давлатҳои Юнону Бохтар ва Порт
Пайдоиш ва таърихи давраҳои аввали Порт ва Юнону Бохтар
Муборизаи зидди истилокории Селевкиён
Равнақи давлати Юнону Бохтар
3. Сохти дохилӣ, иқтисодӣ ва маданияти Осиёи Миёна дар асрҳои III-II пеш аз милод
Давлати Юнону Бохтар
Давлати Порт
Дигар ноҳияҳои Осиёи Миёна
Боби чорум. Осиёи Миёна дар давраи Кушониён
1. Порт, Юнону Бохтар ва кӯчманчиён. Ибтидои таърихи йуҷиҳо
Кӯчманчиён ва Порт
Масъалаи пайдоиши йуҷиҳо
Ҳамлаи қатъӣ ба Юнону Бохтар
2. Осиёи Миёна дар асрҳои II-I пеш аз милод
Бохтар ва Суғд
Давлати қадимии Фарғона – Даван
Халқҳо ва ноҳияҳои шимолӣ
Порт. Ғалабаи Порт бар Рим
3. Давлати Кушон
Давраи аввали давлати Кушон
Масъалаи хронологияи Кушон
Забти сарзаминҳо
Ислоҳоти пулии Кадфизи II
Канишка ва равнақи давлати Кушон
Таназзули давлати Кушон. Кушониён ва Сосониён
4. Шаҳрҳо ва манзилҳои Осиёи Миёна дар давраи Кушон
Бохтари шимолӣ
Суғд, Фарғона, Чоч, Хоразм
5. Иқтисодиёти Осиёи Миёна дар давраи Кушониён
Хоҷагии қишлоқ. Обёрӣ
Бинокорӣ ва ҳунармандӣ
Савдои дохилӣ ва хориҷӣ
6. Маданият ва дини Осиёи Миёнаи кушонӣ
Осори хаттӣ
Ақоиди мазҳабӣ
Санъат
Боби панҷум. Сохти иҷтимоию иқтисодии Осиёи Миёнаи қадим
1. Историографияи масъалаҳои форматсияи иҷтимоию иқтисодии ғуломдории Осиёи Миёнаи қадим
2. Тасаввуроти ҳозиразамон дар бораи сохти иҷтимоию иқтисодии Осиёи Миёнаи қадим
Тақсимоти иҷтимоӣ ва молумулкӣ
Таркиби ҷамъияти Осиёи Миёна дар охири ҳазораи I пеш аз милод ва ибтидои ҳазораи I милодӣ
Фасли севум. Пайдоиши муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна
Боби якум. Тоифаҳо ва халқиятҳои Осиёи Миёна дар асрҳои IV-VI милодӣ
1. Таърихи сиёсӣ
Давлати Сосониён
Кидориён
Хиёниён
Ҳайтолиён
2. Масъалаҳои таърихи этникӣ. Муборизаи синфӣ
Масъалаи пайдоиши хиёниён ва ҳайтолиён
Ҷамъияти ҳайтолиён
Неҳзати Маздак
Боби дувум. Халқҳои Осиёи Миёна дар асри VI – ибтидои асри VIII
1. Воқеаҳои асосии таърихи сиёсӣ. Муборизаи синфӣ
Хоқонии турк ва нуфузи ҳокимияти он дар Осиёи Миёна
Туркҳо ва Ҳайтолиён
Низои туркҳо ва Сосониён Иқтисодиёт ва сиёсат
Муносибати хоқони турк ва ҳокимони маҳаллӣ Синтези Осиёи Миёнаву турк
Неҳзати Абрӯй
2. Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII
Маълумоти сарчашмаҳо дар бораи вазъияти Тахористон дар асри VI – ибтидои асри VIII
Таърихи сиёсӣ
Обёрӣ. Хоҷагии қишлоқ
Ҳунармандӣ ва тиҷорат
Бинокорӣ. Меъморӣ
Санъати тасвирӣ
Ҳайкалтарошӣ, кандакории чӯб ва дигар намудҳои санъат
Дин
3. Суғд дар асрҳои VI-VII
Тавсифоти умумӣ
Сюан-сзан ва Хой Чао дар бораи Суғд
Таърихи сиёсӣ
Обёрӣ. Хоҷагии қишлоқ
Ҳунармандӣ ва тиҷорат
Мустамликадории Суғдиён
Кашфи Қалъаи кӯҳи Муғ ва ҳафриёти Панҷакенти қадим
Самарқанд, Варахша ва дигар бошишгоҳҳои шаҳрӣ
Бинокорӣ
Санъати тасвирӣ
Ҳайкалтарошӣ. Санъати мусиқӣ ва рақсӣ
Хати суғдӣ ва адабиёти он
Ақоиди мазҳабӣ
4. Дигар ноҳияҳои Осиёи Миёна
Уструшан
Фарғона
5. Сохти иҷтимоию иқтисодӣ. Ташаккули муносибатҳои феодалӣ
Фасли чорум. Осиёи Миёна дар давраи тараққиёт ва устуворшавии сохти феодалӣ
Боби якум. Халқҳои Осиёи Миёна дар ҳайъати Хилофати Араб
1. Аз по афтидани давлати Сосониён
Арабистон дар арафаи ислом
Пайдоиши ислом. Шикасти давлати Сосонӣ
2. Аз тарафи арабҳо забт карда шудани Мовароуннаҳр (давраи аввал)
Парокандагии сиёсии Мовароуннаҳр дар миёнаҳои асри VII
Ба сарҳади Осиёи Миёна расидани лашкари араб. Ҳамлаҳои нахустин ба Мовароуннаҳр
Муборизаи суғдиён, тахористониҳо ва дигар халқҳои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон
Мудофиаи Самарқанд
Иттифоқи Суғд, Чоч, Фарғона ва Туркон
3. Аз тарафи арабҳо забт карда шудани Мовароуннаҳр (давраи дувум)
Аҳволи халқҳои Осиёи Миёна
Муборизаи суғдиён, фарғониҳо ва туркон дар солҳои 720–722
Муборизаи Хатлонзамин бар зидди истилогарон
Оқибати ба хилофати араб ҳамроҳ карда шудани Осиёи Миёна
4. Роли халқҳои Осиёи Миёна дар муборизаи байни Умавиҳо ва Аббосиён
Гурӯҳҳои мухолиф дар хилофат
Неҳзати Абӯмуслим
Шӯриши Сумбоди Муғ ва неҳзати Муқаннаъ
Боби дувум. Анҷоми протсесси ташаккули халқи тоҷик ва созмони давлатии ӯ. Давлати Тоҳириён, Саффориён ва Сомониён (асрҳои IХ-Х)
1. Таърихи сиёсии асрҳои IХ-Х
Қувват гирифтани ашрофи феодалии маҳаллӣ
Тоҳириён (821–873)
Саффориён (873–903)
Таъсиси давлати Сомониён
Сохти давлатӣ ва ташкили дастгоҳи идораи он
Низоъҳои байнихудии феодалӣ ва суст шудани давлати Сомониён. Истилои Қарохониён
2. Хоҷагӣ, маданияти моддӣ, муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Хоҷагии қишлоқ
Истеҳсоли маъдан ва кӯҳкорӣ
Истеҳсоли шиша ва сафололот
Дигар намудҳои касбу ҳунар
Бинокорӣ ва меъморӣ
Тиҷорат ва муомилоти пул
Бухоро – маркази давлати Сомониён
Созмони инъомоти феодалӣ ва заминдории шартӣ
Рентаи феодалӣ, ҳаёти деҳқонон ва неҳзатҳои халқӣ
Анҷоми ташаккули халқи тоҷик
Оид ба масъалаи пайдоиш ва инкишофи забони адабиёти классикии тоҷик
3. Илм ва адабиёти халқи тоҷик (асрҳои 1Х-Х)
Тараққиёти адабиёти бадеӣ
Илму фан
Боби севум. Халқи тоҷик дар асри ХI — ибтидои асри ХIII. Давлатҳои Ғазнавиён, Қарохониён, Ғуриён ва Хоразмшоҳиён
1. Таърихи сиёсӣ
Муборизаи бесамари Абӯиброҳими Мунтасир барои аз нав барқарор намудани ҳокимияти Сомониён
Халқи тоҷик дар давраи салтанати Ғазнавиён
Салҷуқиҳо ва суқути давлати Ғазнавиён
Давлати Ғуриҳо
Салҷуқиҳо ва Низомулмулк
Неҳзати исмоилия
Қарохониён
Қарохониён ва қарахитоиҳо
Хоразм ва давлати Салҷуқӣ
Шӯриши Санҷар. Истилои давлати қарохонӣ аз тарафи Муҳаммади Хоразмшоҳ
2. Хоҷагӣ ва муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Иқтаъ ва заминдории шартӣ дар асрҳои ХI–ХII
Моликияти замин ва деҳқонон
Шаҳрҳои Осиёи Миёна дар асрҳои ХI–ХII
Касбу ҳунар дар асрҳои ХI–ХII
Муомилоти пул
3. Маданияти асри ХI — ибтидои асри ХIII
Бинокорӣ, меъморӣ ва ҳунари амалӣ
Илму адаби тоҷик дар асри ХI – аввали асри ХIII
Паҳн шудани тасаввуф ва роҳ ёфтани он ба адабиёти форсу тоҷик
Боби чорум. Халқи тоҷик дар давлати чингизиён
1. Истилои муғул. Хоҷагии Осиёи Миёна дар замони ҳукмронии муғулҳо
Ҳуҷуми урдуи Чингизхон ба Осиёи Миёна
Мудофиаи қаҳрамононаи Хуҷанд Темурмалик
Футуҳоти минбаъдаи Чингизхон дар Осиёи Миёна
Ҳаёти хоҷагӣ пас аз истилои муғул
Шӯриши Маҳмуди Торобӣ
Сиёсати дохилии Мангуқоон ва ҳокими тоҷир Масъудбек
Ислоҳоти пулии Масъудбек. Қисман барқарор шудани ҳаёти шаҳр ва тиҷорат
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХIV
2. Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодии Осиёи Миёна дар замони муғулҳо
Категорияҳои моликияти замин Суюрғол
Категорияҳои деҳқонон. Масъалаи сохти крепостноӣ. Ғуломӣ
Аҳволи пешаварон
3. Маданияти халқҳои Осиёи Миёна дар замони муғулҳо
Меъморӣ. Касбҳои амалӣ. Санъат
Илму адаби тоҷик дар асри ХIII – миёнаҳои асри ХIV
Боби панҷум. Халқи тоҷик дар давлати Темур ва Темуриён
1. Таърихи сиёсӣ. Ҷунбишҳои халқӣ
Темур ва аввалин қадамҳои ӯ дар роҳи ба даст овардани ҳокимият
Ҷунбиши сарбадорон
Ба сари ҳокимияти Мовароуннаҳр омадани Темур ва футуҳоти минбаъдаи ӯ
Муборизаи сулолавии Темуриён
Ҳукмронии Улуғбек
Қатли Улуғбек. Низоъҳои феодалӣ
2. Хоҷагӣ. Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Вазъи умумии хоҷагӣ ва истисмори деҳқонон
Категорияҳои моликияти феодалон ба замин. Суюрғол дар асри ХV
Тиҷорат
Шаҳр ва касбу ҳунар
3. Маданият
Бинокорӣ ва меъморӣ
Санъати наққошӣ ва миниётур
Илму адаб дар нимаи дувуми асрҳои ХIV-ХV
Фасли панҷум. Тоҷикон дар охирҳои асри миёна
Боби якум. Ҳаёти халқи тоҷик дар давлати Шайбониён (асри ХVI)
1. Таърихи сиёсӣ. Истилои давлати Темуриён
Сиёсати дохилии Шайбонихон
Муборизаи байни Шайбониён ва Бобур
Осиёи Миёна дар нимаи аввали асри ХVI
Низоъҳои феодалон Абдуллохони II ва «ҷамъ кардани мулкҳои хоса»
2. Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Моликият ва истифодаи замин
Касбу ҳунар, тиҷорати дохилӣ ва муомилоти пулӣ
Тиҷорати хориҷӣ. Муносибатҳои дипломатӣ
3. Масъалаи этногенези халқи ӯзбек
4. Маданияти моддӣ ва маънавӣ
Бинокорӣ ва меъморӣ
Адабиёти бадеӣ ва таърихнигории тоҷик дар асри ХVI
Боби дувум. Халқи тоҷик дар ҳайъати давлати Ҷониён (асри ХУП – нимаи аввали асри ХVIII)
1. Таърихи сиёсӣ
Низоъҳои байнихудии феодалон дар асри ХVII
Афзудани парокандагии феодалӣ. Сиёсати дохилии Убайдуллохон
2. Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Вазъи хоҷагӣ. Даромади замин. Андозҳои шаҳр
Ба дасти феодалон ҷамъ шудани моликияти замин
Ҷунбишҳои халқӣ
Касбу ҳунар, тиҷорат, муомилоти пулӣ
3. Маданияти моддӣ ва маънавӣ. Меъморӣ ва санъат
Адабиёти бадеии тоҷик ва солномаҳои таърихии асри ХVII – ибтидои асри ХVIII
Боби севум. Ҳаёти тоҷикон дар аморати Бухоро ва давлати хонии Хӯқанд (аз миёнаҳои асри ХVIII то миёнаҳои асри ХIХ)
1. Таърихи сиёсии аморати Бухоро ва давлати хонии Хӯқанд. Экспансияи Британия дар Осиёи Миёна
Ҳуҷуми Нодиршоҳ ба Бухоро ва Хева
Оғози ҳукмронии Манғития
2. Мубориза дар роҳи мустаҳкам кардани Аморати Бухоро
Аморати Бухоро дар нимаи аввали асри ХIХ
Давлати хонии Хӯқанд дар нимаи аввали асри ХIХ
Нобудшавии аҳолӣ ва харобии хоҷагӣ дар натиҷаи ҷангҳои байни давлатҳои феодалӣ
3. Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ
Қувваҳои истеҳсолкунанда
Тиҷорат
Заминдории феодалӣ. Аҳволи оммаи халқ
Муборизаи синфӣ
4. Муносибатҳои иқтисодии байни Осиёи Миёна ва Россия. Тадқиқи Осиёи Миёна аз тарафи олимони рус
Тавсеаталабии Британия дар Осиёи Миёна ва рақобати Англияву Россия
Тадқиқи илмии давлатҳои Осиёи Миёна
5. Маданияти моддӣ ва маънавӣ
Бинокорӣ ва меъморӣ
Ҳаёти илмӣ ва адабӣ
Фасли шашум. Тоҷикон дар давраи ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна ва тараққиёти муносибатҳои капиталистӣ дар ин сарзамин
Боби якум. Халқи тоҷик дар давраи ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна
1. Оғози ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна
Инкишофи минбаъдаи робитаҳои тиҷоратию сиёсии Россия бо давлатҳои Осиёи Миёна
Ҳуҷуми қӯшунҳои подшоҳӣ ба Осиёи Миёна
Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи қӯшунҳои подшоҳӣ
Муборизаи Англия ва Россия барои доираи нуфуз. Вусъати мулкҳои Россия дар Осиёи Миёна
Ҳуҷуми қӯшунҳои подшоҳӣ ба Туркманистон
«Масъалаи Помир» ва ҳалли он
2. Аҳамияти прогресивию таърихии ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна
Боби дувум. Аҳволи халқи тоҷик ва муборизаи он бар зидди аморати Бухоро ва ҳукумати подшоҳӣ (нимаи дувуми асри ХIХ)
1. Сиёсати мустамликадории ҳукумати подшоҳӣ
Ду марҳалаи сиёсати иқтисодии ҳукумати мутлақа дар Осиёи Миёна
Роҳ ёфтани муносибатҳои капиталистӣ
Аҳволи косибон
2. Вазъияти оммаи халқ дар кишвари Туркистон ва Аморати Бухоро
3. Ҳаракатҳои халқӣ дар осиёи миёна ва дар онҳо иштирок кардани тоҷикон
Ошӯбҳои халқӣ дар бекии Балҷувон
Ошӯбҳо дар дигар маҳалҳои Осиёи Миёна
Боби севум. Халқи тоҷик дар арафа ва давраи револютсияи солҳои 1905-1907
1. Вазъияти кишвари Туркистон дар арафаи револютсия
Тараққиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банкҳо
Аҳволи меҳнаткашон
2. Вазъияти Аморати Бухоро дар арафаи Револютсияи солҳои 1905-1907
Равнақи муомилоти тиҷорат
Аҳволи аҳли меҳнат
Шӯру ошӯбҳои халқӣ
3. Револютсияи солҳои 1905-1907 ва иштироки меҳнаткашони тоҷик дар он
Ривоҷи минбаъдаи ҳодисаҳои револютсионӣ
Боби чорум. Халқи тоҷик дар давраи аз соли 1908 то соли 1917
1. Револютсияи февралии соли 1917
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморати Бухоро баъд аз револютсияи солҳои 1905–1907 ва то Ҷанги якуми ҷаҳонӣ
Авҷ гирифтани фаъолияти миллатчиёни буржуазӣ
2. Шӯриши соли 1916 ва аҳамияти он
Таъсири харобиовари ҷанги соли 1914 ба иқтисодиёти Россия
Саршавӣ ва ҷараёни шӯриш
3. Револютсияи буржуазӣ-демократии феврали 1917 ва аҳамияти он дар ҳаёти халқи тоҷик
4. Маорифпарварӣ ва адабиёти тоҷик (нимаи дувуми асри ХIХ ибтидои асри ХХ)
Маорифпарварӣ дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ
5. Адабиёти тоҷик дар ибтидои асри ХХ
Фаъолияти адибони пешқадами тоҷик