Муҳаммад Иқбол. Паёми Машриқ

Лолаи Тур

Шаҳиди нози ӯ базми вуҷуд аст,
Ниёз андар ниҳоди ҳасту буд аст.
Намебинӣ, ки аз меҳри фалактоб
Ба симои саҳар доғи суҷуд аст.

Дили ман равшан аз сӯзи дарун аст,
Ҷаҳонбин чашми ман аз ашки хун аст.
Зи рамзи зиндагӣ бегонатар бод,
Касе, к-ӯ ишқро гӯяд ҷунун аст.

Ба боғон боди фарвардин диҳад ишқ,
Ба роғон ғунча чун Парвин диҳад ишқ.
Шуъои меҳри ӯ қулзумшикоф аст,
Ба моҳӣ дидаи раҳбин диҳад ишқ.

Уқобонро баҳои кам ниҳад ишқ,
Тазарвонро ба бозон сар диҳад ишқ.
Нигаҳ дорад дили мо хештанро,
Валекин аз каминаш барҷаҳад ишқ.

Ба барги лола рангомезии ишқ,
Ба ҷони мо балоангезии ишқ.
Агар ин хокдонро вошикофӣ,
Дарунаш бингарӣ хунрезии ишқ.

На ҳар кас аз муҳаббат моядор аст.
На бо ҳар кас муҳаббат созгор аст.
Бирӯяд лола бо доғи ҷигартоб,
Дили лаъли Бадахшон бешарор аст.

Дар ин гулшан парешон мисли бӯям,
Намедонам чӣ мехоҳам, чӣ ҷӯям?
Барояд орзӯ ё барнаояд,
Шаҳиди сӯзу сози орзӯям.

Ҷаҳон мушти гилу дил ҳосили ӯст,
Ҳамин як қатраи хун мушкили ӯст.
Нигоҳи мо дубин афтод, варна
Ҷаҳони ҳар касе андар дили ӯст.

Саҳар мегуфт булбул боғбонро:
«Дар ин гил ҷуз ниҳоли ғам нагирад.
Ба пирӣ мерасад хори биёбон,
Вале гул чун ҷавон гардад, бимирад.»

Ҷаҳони мо, ки нобуд аст будаш,
Зиён тавъам ҳамезояд ба судаш.
Куҳанро нав куну тарҳи дигар рез,
Дили мо барнатобад деру зудаш.

Навои ишқро соз аст одам,
Кушояд розу худ роз аст одам.
Ҷаҳон ӯ офарид, ин хубтар сохт,
Магар бо эзид анбоз аст одам?

На ман анҷому не оғоз ҷӯям,
Ҳама розам, ҷаҳони роз ҷӯям.
Гар аз рӯи ҳақиқат парда гиранд,
Ҳамон бӯку магарро боз ҷӯям.

Дило, нороии парвона то кай?
Нагирӣ шеваи мардона то кай?
Яке худро ба сӯзи хештан сӯз,
Тавофи оташи бегона то кай?

Тане пайдо кун аз мушти ғуборе,
Тане маҳкамтар аз сангинҳисоре.
Даруни ӯ дили дардошное,
Чу ҷӯе дар канори кӯҳсоре.

Зи обу гил Худо хуш пайкаре сохт,
Ҷаҳоне аз Ирам зеботаре сохт.
Вале соқӣ ба он оташ, ки дорад,
Зи хоки ман ҷаҳони дигаре сохт.

Ба Яздон рӯзи маҳшар барҳаман гуфт:
«Фурӯғи зиндагӣ тоби шарар буд.
Валекин, гар наранҷӣ, бо ту гӯям,
Санам аз одамӣ пояндатар буд.»

Гузаштӣ тезгом, эй ахтари субҳ,
Магар аз хоби мо безор рафтӣ?
Ман аз ноогаҳӣ гум карда роҳам,
Ту бедор омадӣ, бедор рафтӣ.

Тиҳӣ аз ҳою ҳу майхона будӣ,
Гили мо аз шарар бегона будӣ.
Набудӣ ишқу ин ҳангомаи ишқ,
Агар дил чун хирад фарзона будӣ.

Туро, эй, тозапарвоз офариданд,
Саропо лаззати бол озмоӣ.
Ҳавас моро гаронпарвоз дорад,
Ту аз завқи паридан пар кушоӣ.

Чӣ лаззат, ё Раб, андар ҳасту буд аст,
Дили ҳар зарра дар ҷӯши намуд аст.
Шикофад шохро чун ғунчаи гул,
Табассумрез аз завқи вуҷуд аст.

Шунидам дар адам парвона мегуфт:
«Даме аз зиндагӣ тобу табам бахш.
Парешон кун саҳар хокистарамро,
Валекин сӯзу сози як шабам бахш.

Мусалмонон, маро ҳарфест дар дил,
Ки равшантар зи ҷони Ҷабраил аст.
Ниҳонаш дорам аз озарниҳодон,
Ки ин сирре зи асрори Халил аст.

Ба кӯяш раҳсипорӣ, эй дил, эй дил,
Маро танҳо гузорӣ, эй дил, эй дил?
Дамодам орзуҳо офаринӣ,
Магар коре надорӣ, эй дил, эй дил?

Раҳе дар синаи анҷум кушоӣ,
Вале аз хештан ноошноӣ.
Яке бар худ кушо чун дона чашме,
Ки аз зери замин нахле бароӣ.

Саҳар дар шохсори бӯстоне,
Чӣ хуш мегуфт мурғи нағмахоне:
«Баровар ҳар чӣ андар сина дорӣ —
Суруде, нолае, оҳе, фиғоне!»

Туро як нуктаи сарбаста гӯям,
Агар дарси ҳаёт аз ман бигирӣ.
Бимирӣ, гар ба тан ҷоне надорӣ
В-агар ҷоне ба тан дорӣ, намирӣ.

Биҳил афсонаи он почароғе,
Ҳадиси сӯзи ӯ озори гӯш аст.
Ман он парвонаро парвона донам,
Ки ҷонаш сахткӯшу шӯъланӯш аст.

Туро аз хештан бегона созад,
Ман он оби тарабноке надорам.
Ба бозорам маҷӯ дигар матоъе,
Чу гул ҷуз синаи чоке надорам.

Зиён бинӣ зи сайри бӯстонам,
Агар ҷонат шаҳиди ҷустуҷӯ нест.
Намоям он чӣ ҳаст андар раги гул,
Баҳори ман тилисми рангу бӯ нест.

Бурун аз вартаи буду адам шав,
Фузунтар з-ин ҷаҳони кайфу кам шав.
Худӣ таъмир кун дар пайкари хеш,
Чу Иброҳим меъмори Ҳарам шав.

Зи мурғони чаман ноошноям,
Ба шохи ошён танҳо сароям.
Агар нозукдилӣ, аз ман карон гир,
Ки хунам метаровад аз навоям.

Ҷаҳон, ё Раб, чӣ хуш ҳангома дорад,
Ҳамаро масти як паймона кардӣ.
Нигаҳро бо нигаҳ омез додӣ,
Дил аз дил, ҷон зи ҷон бегона кардӣ.

Сикандар бо Хизар хуш нуктае гуфт:
«Шарики сӯзу сози баҳру бар шав.
Ту ин ҷанг аз канори арса бинӣ,
Бимир андар набарду зиндатар шав.»

Сарири Кайқубод, иқлили Ҷам-хок.
Калисову бутистону Ҳарам-хок,
Валекин ман надонам гавҳарам чист?
Нигоҳам бартар аз гардун, танам-хок.

Агар дар мушти хоки ту ниҳоданд,
Дили садпораи хунобаборе,
Зи абри навбаҳорон гиря омӯз,
Ки аз ашки ту рӯяд лолазоре.

Дамодам нақшҳои тоза резад,
Ба як сурат қарори зиндагӣ нест.
Агар имрӯзи ту тасвири дӯш аст,
Ба хоки ту шарори зиндагӣ нест.

Чу завқи нағмаам дар ҷилват орад,
Қиёмат афканам дар маҳфили хеш.
Чу мехоҳам даме хилват бигирам,
Ҷаҳонро гум кунам андар дили хеш.

Чӣ мепурсӣ, миёни сина дил чист?
Хирад чун сӯз пайдо кард, дил шуд.
Дил аз завқи тапиш дил буд, лекин
Чу як дам аз тапиш афтод, гил шуд.

Хирад гуфт: «Ӯ ба чашм андар нагунҷад,
Нигоҳи шавқ дар уммеду бим аст.
Намегардад куҳан афсонаи Тур,
Ки дар ҳар дил таманнои Калим аст».

Куништу масҷиду бутхонаву дайр,
Ҷуз ин мушти гиле пайдо накардӣ.
Зи ҳукми ғайр натвон ҷуз ба дил раст,
Ту, эй ғофил, диле пайдо накардӣ.

Напайвастам дар ин бӯстонсаро дил,
Зи банди ину он озода рафтам.
Чу боди субҳ гардидам даме чанд,
Гулонро обу ранге дода рафтам.

Ба худ боз оварад ринди куҳанро
Майи барно, ки ман дар ҷом кардам.
Ман ин май чун муғони даври пешин
Зи чашми масти соқӣ вом кардам.

Сафоламро майи ӯ ҷоми Ҷам кард,
Даруни қатраам пӯшида ям кард.
Хирад андар сарам бутхонае рехт,
Халили ишқ Дайрамро Ҳарам кард.

Хирад занҷирии имрӯзу дӯш аст,
Парастори бутони чашму гӯш аст.
Санам дар остин пӯшида дорад,
Бараҳманзодаи зуннорпӯш аст.

Хирад андар сари ҳар кас ниҳоданд,
Танам чун дигарон аз хоку хун аст.
Вале ин роз кас ҷуз ман надонад,
Замири хоку хунам бечигун аст.

Гадои ҷилва рафтӣ бар сари Тур,
Ки ҷони ту зи худ номаҳраме ҳаст.
Қадам дар ҷустҷӯи одаме зан,
Худо ҳам дар талоши одаме ҳаст.

Бигӯ Ҷибрилро аз ман паёме,
Маро он пайкари нурӣ надоданд.
Вале тобу таби мо хокиён бин,
Ба нурӣ завқи маҳҷурӣ надоданд.

Ҳумои илм то афтад ба домат,
Яқин кам кун, гирифтори шаке бош.
Амал хоҳӣ, яқинро пухтатар кун,
Яке ҷӯю яке бину яке бош.

Хирад бар чеҳраи ту пардаҳо бофт,
Нигоҳе ташнаи дидор дорам.
Дарафтад ҳар замон андеша бо шавқ,
Чӣ ошӯб афканӣ дар ҷони зорам!

Дилат меларзад аз андешаи марг,
Зи бимаш зард монанди зарирӣ.
Ва худ боз о, худиро пухтатар гир,
Агар гирӣ, пас аз мурдан намирӣ.

Зи пайванди тану ҷонам чӣ пурсӣ?
Ба доми чанду чун дар менаёям.
Даме ошуфтаам, дар печу тобам,
Чу аз оғӯши най хезад навоям.

Маро фармуд пири нуқтадоне:
«Ҳар имрӯзи ту аз фардо паём аст.
Дил аз хубони бепарво нигаҳ дор,
Ҳаримаш ҷуз ба ӯ додан ҳаром аст».

Зи Розӣ маънии Қуръон чӣ пурсӣ?
Замири мо ба оёташ далил аст.
Хирад оташ фурӯзад, дил бисӯзад,
Ҳамин тафсири Намруду Халил аст.

Ман аз буду набуди худ хамӯшам,
Агар гӯям, ки ҳастам, худпарастам.
Валекин ин навои содаи кист?
Касе дар сина мегӯяд, ки «ҳастам!»

Зи ман бо шоири рангинбаён гӯй:
«Чӣ суд аз сӯз, агар чун лола сӯзӣ?
На худро мегудозӣ з-оташи хеш,
На шоми дардмандеро фурӯзӣ».

Зи хубу зишти ту ноошноям,
Аёраш кардаӣ суду зиёнро.
Дар ин маҳфил зи ман танҳотаре нест,
Ба чашми дигаре бинам ҷаҳонро.

Ту, эӣ шайхи Ҳарам, шояд надонӣ,
Ҷаҳони ишқро ҳам маҳшаре ҳаст.
Гуноҳи номаву мизон надорад,
На ӯро муслиме, не кофаре ҳаст.

Чу тоб аз худ бигирад қатраи об,
Миёни сад гуҳар якдона гардад.
Ба базми ҳамнавоён ончунон зӣ,
Ки гулшан бар ту хилватхона гардад.

Ман, эй донишварон, дар печутобам,
Хирадро фаҳми ин маънӣ муҳол аст.
Чӣ сон дар мушти хоке тан занад дил,
Ки дил дашти ғизолони хаёл аст.

Маёро базм бар соҳил, ки он ҷо
Навои зиндагонӣ нармхез аст.
Ба дарё ғалту бо мавҷаш даровез,
Ҳаёти ҷовидон андар ситез аст.

Саропо маънии сарбастаам ман,
Нигоҳи ҳарфбофон барнатобам.
На мухторам тавон гуфтан, на маҷбур,
Ки хоки зиндаам, дар инқилобам.

Магӯ аз муддаъои зиндагонӣ,
Туро бар шеваҳои ӯ нигаҳ нест.
Ман аз завқи сафар он гуна мастам,
Ки манзил пеши ман ҷуз санги раҳ нест.

Агар кардӣ нигаҳ бар пораи санг,
Зи файзи орзӯи ту гуҳар шуд.
Ба зар худро масанҷ, эй бандаи зар,
Ки зар аз гӯшаи чашми ту зар шуд.

Вафоноошно, бегонахӯ буд,
Нигоҳаш беқарор аз ҷустуҷӯ буд.
Чу дид ӯро, парид аз синаи ман,
Надонистам, ки дастомӯзи ӯ буд.

Мапурс аз ишқу аз найрангии ишқ,
Ба ҳар ранге, ки хоҳӣ, сар барорад.
Даруни сина беш аз нуктае нест,
Чу ояд бар забон, поён надорад.

Машав, эй ғунчаи навруста, дилгир,
Аз ин бӯстонсаро дигар чӣ хоҳӣ?
Лаби ҷӯ, базми гул, мурғи чамансайр,
Сабо, шабнам, навои субҳгоҳӣ!

Маро рӯзе гули афсурдае гуфт:
«Намуди мо чу парвози шарор аст.
Дилам бар меҳнати нақшофарин сӯхт,
Ки нақши килки ӯ нопойдор аст».

Ҷаҳони мо, ки поёне надорад,
Чу моҳӣ дар ями айём ғарқ аст.
Яке бар дил назар во кун, ки бинӣ
Ями айём дар як ҷом ғарқ аст.

Ба мурғони чаман ҳамдостонам,
Забони ғунчаҳои безабонам.
Чу мирам, бо сабо хокам биёмез,
Ки ҷуз тавфи гулон коре надонам.

Намояд он чӣ ҳаст ин водии гул?
Даруни лолаи оташ ба ҷон чист?
Ба чашми мо чаман як мавҷи ранг аст,
Кӣ медонад ба чашми булбулон чист?

Ту хуршедиву ман сайёраи ту,
Саропо нурам аз наззораи ту.
Зи оғӯши ту дурам, нотамомам,
Ту Қуръониву ман сӣ пораи ту.

Хаёли ӯ даруни дида хуштар,
Ғамаш афзуда, ҷон коҳида хуштар.
Маро соҳибдиле ин нукта омӯхт:
«Зи манзил ҷодаи печида хуштар».

Димоғам кофири зуннордор аст,
Бутонро бандаву парвардигор аст.
Диламро бин, ки нолад аз ғами ишқ,
Туро бо дину ойинам чӣ кор аст?

Санавбар бандаи озодаи ӯ,
Фурӯғи рӯи гул аз бодаи ӯ.
Ҳаримаш офтобу моҳу анҷум,
Дили одам дари накшодаи ӯ.

Зи анҷум то ба анҷум сад ҷаҳон буд,
Хирад ҳар ҷо, ки пар зад, осмон буд.
Валекин чун ба худ нигристам ман,
Карони бекарон дар ман ниҳон буд.

Ба пойи худ мазан занҷири такдир,
Таҳи ин гунбади гардон раҳе ҳаст.
Агар бовар надорӣ, хезу дарёб,
Ки чун по во кунӣ, ҷавлонгаҳе ҳаст.

Дили ман дар тилисми худ асир аст,
Ҷаҳон аз партави ӯ тобгир аст.
Мапурс аз субҳу шомам з-офтобе,
Ки пеши рӯзгори ман парир аст.

Наво дар сози ҷон аз захмаи ту,
Чӣ сон дар ҷониву аз ҷон бурунӣ?
Чароғам, бо ту сӯзам, бе ту мирам,
Ту, эй бе чуни ман, бе ман чӣ гунӣ?

Нафас ошуфтамавҷе аз ями ӯст,
Найи мо, нағмаи мо аз дами ӯст.
Лаби ҷӯе абад чун сабза рустем,
Раги мо, решаи мо аз нами ӯст.

Туро дарди якӣ дар сина печид,
Ҷаҳони рангу бӯро офаридӣ.
Дигар аз ишқи бебокам чӣ ранҷӣ?
Ки худ ин ҳою ҳуро офаридӣ.

Киро ҷӯӣ, чаро дар печутобӣ?
Ки ӯ пайдост, ту зери ниқобӣ.
Талоши ӯ кунӣ, ҷуз худ набинӣ,
Талоши худ кунӣ, ҷуз ӯ наёбӣ.

Ту, эй кӯдакманиш, худро адаб кун,
Мусалмонзодаӣ? Тарки насаб кун.
Ба ранги аҳмару хуну рагу пӯст
Араб нозад агар, тарки араб кун.

На афғонему не турку таторем,
Чаманзодему аз як шохсорем.
Тамизи рангу бӯ бар мо ҳаром аст,
Ки мо парвардаи як навбаҳорем

Ниҳон дар синаи мо оламе ҳаст,
Ба хоки мо диле, дар дил ғаме ҳаст.
Аз он саҳбо, ки ҷони мо барафрӯхт,
Ҳанӯз андар сабӯи мо наме ҳаст.

Дили ман, эй дили ман, эй дили ман!
Ями ман, киштии ман, соҳили ман!
Чу шабнам бар сари хокам чакидӣ?
Ва ё чун ғунча рустӣ аз гили ман?

Чӣ гӯям нуктаи зишту накӯ чист?
Забон ларзад, ки маънӣ печдор аст.
Бурун аз шох бинӣ хору гулро,
Даруни ӯ на гул пайдо, на хор аст.

Касе к-ӯ дарди пинҳоне надорад,
Тане дорад, вале ҷоне надорад.
Агар ҷоне ҳавас дорӣ, талаб кун
Табу тобе, ки поёне надорад.

Чӣ пурсӣ, аз куҷоям, чистам ман?
Ба худ печидаам, то зистам ман.
Дар ин дарё чу мавҷи беқарорам,
Агар бар худ напечам, нестам ман.

Ба чандин ҷилва дар зери ниқобӣ,
Нигоҳи шавқи моро барматобӣ.
Давӣ дар хуни мо чун мастии май,
Вале бегонахӯйӣ, дерёбӣ.

Дил аз манзил тиҳӣ кун, по ба раҳ дор,
Нигаҳро пок мисли меҳру маҳ дор.
Матоъи ақду дин бо дигарон бахш,
Ғами ишқ, ар ба даст афтад, нигаҳ дор.

Биё, эй ишқ, эй рамзи дили мо,
Биё, эй кишти мо, эй ҳосили мо.
Куҳан гаштанд ин хокиниҳодон,
Дигар одам бино кун аз гили мо.

Сухан дарду ғам орад, дарду ғам беҳ,
Маро ин нолаҳои дам ба дам беҳ.
Сикандарро зи айши ман хабар нест,
Навои дилкаше аз мулки Ҷам беҳ.

На ман бар маркаби хатлӣ саворам,
На аз вобастагони шаҳриёрам.
Маро, эй ҳамнишин, давлат ҳамин бас,
Чу ковам синаро, лаъле барорам.

Камоли зиндагӣ хоҳӣ, биёмӯз
Кушодан чашму ҷуз бар худ набастан.
Фурӯ бурдан ҷаҳонро чун дами об,
Тилисми зеру боло даршикастан.

Ту мегӯӣ, ки одам хокзод аст,
Асири олами кавну фасод аст.
Вале фитрат зи эъҷозе, ки дорад
Бинои баҳр бар ҷӯяш ниҳодаст.

Дили бебокро зарғом ранг аст,
Дили тарсандаро оҳу паланг аст.
Агар биме надорӣ, баҳр саҳрост,
Агар тарсӣ, ба ҳар мавҷаш наҳанг аст.

Надонам бодаам ё соғарам ман,
Гуҳар дар доманам ё гавҳарам ман.
Чунон бинам, чу бар дил дида бандам,
Ки ҷонам дигар асту дигарам ман.

Ту гӯӣ тоири мо зери дом аст,
Паридан бар пару болаш ҳаром аст.
Зи тан барҷастатар шуд маънии ҷон,
Фасони ханҷари мо аз наём аст.

Чӣ сон зояд таманно дар дили мо?
Чӣ сон сӯзад чароғи манзили мо?
Ба чашми мо, ки мебинад, чӣ бинад?
Чӣ сон гунҷид дил андар гили мо?

Чу дар ҷаннат хиромидам пас аз марг,
Ба чашмам ин замину осмон буд.
Шаке бо ҷони ҳайронам даровехт,
Ҷаҳон буд он, ки тасвири ҷаҳон буд.

Ҷаҳони мо, ки ҷуз ангорае нест,
Асири инқилоби субҳу шом аст.
Зи сӯҳони қазо ҳамвор гардад,
Ҳанӯз ин пайкари гил нотамом аст.

Чӣ сон, эй офтоби осмонгард,
Ба ин дурӣ ба чашми ман дароӣ?
Ба хокӣ восилу аз хокдон дур,
Ту, эй мижгонгусил, охир куҷоӣ?

Тарош аз тешаи худ ҷодаи хеш,
Ба роҳи дитарон рафтан азоб аст.
Гар аз дасти ту кори нодир ояд,
Гуноҳе ҳам агар бошад, савоб аст.

Ба манзил раҳрави дил дарнасозад,
Ба обу оташу гил дарнасозад.
Напиндорӣ, ки дар тан орамидаст,
Ки ин дарё ба соҳил дарнасозад.

Биё, бо шоҳиди фитрат назар боз,
Чаро дар гӯшае хилват гузинӣ?
Туро Ҳақ дод чашми покбине,
Ки аз нураш нигоҳе офаринӣ.

Миёни обу гил хилват гузидам,
Зи Афлотуну Форобӣ буридам.
Накардам аз касе дарюзаи чашм,
Ҷаҳонро ҷуз ба чашми худ надидам.

Зи оғози худӣ касро хабар нест,
Худӣ дар ҳалқаи шому саҳар нест.
Зи Хизр ин нуқтаи нодир шунидам,
Ки баҳр аз мавҷи худ деринатар нест.

Дило, рамзи ҳаёт аз ғунча дарёб,
Ҳақиқат дар маҷозаш беҳиҷоб аст.
Зи хоки тира мерӯяд, валекин
Нигоҳаш бар шуъои офтоб аст.

Фурӯғи ӯ ба базми боғу роғ аст,
Гул аз саҳбои ӯ равшанаёғ аст.
Шаби кас дар ҷаҳон торик нагзошт,
Ки дар ҳар дил зи доғи ӯ чароғ аст.

Зи хоки наргисистон ғунчае руст,
Ки хоб аз чашми ӯ шабнам фурӯ шуст.
Худӣ аз бехудӣ омад падидор,
Ҷаҳон дарёфт охир он чӣ меҷуст.

Ҷаҳон, к-аз худ надорад дастгоҳе,
Ба кӯйи орзу меҷуст роҳе.
Зи оғӯши адам дуздида бигрехт,
Гирифт андар дили одам паноҳе.

Дили ман роздони ҷисму ҷон аст,
Напиндорӣ аҷал бар ман гарон аст.
Чӣ ғам, гар як ҷаҳон гум шуд зи чашмам,
Ҳанӯз андар замирам сад ҷаҳон аст.

Гули раъно чу ман дар мушкиле ҳаст
Гирифтори тилисми маҳфиле ҳаст.
Забони барги ӯ гӯё накарданд,
Вале дар синаи чокаш диле ҳаст.

Мизоҷи лолаи худрӯ шиносам,
Ба шох андар гулонро бӯ шиносам.
Аз он дорад маро мурғи чаман дӯст,
Мақоми нағмаҳои ӯ шиносам.

Ҷаҳон як нағмазори орзӯе,
Баму зераш зи тори орзӯе.
Ба чашмам ҳар чӣ ҳасту буду бошад,
Даме аз рӯзгори орзӯе.

Дили ман беқарори орзуе,
Даруни синаи ман ҳою ҳуе.
Сухан, эй ҳамнишин, аз ман чӣ хоҳӣ?
Ки ман бо хеш дорам гуфтугӯе.

Давоми мо зи сӯзи нотамом аст,
Чу моҳӣ ҷуз тапиш бар мо ҳаром аст.
Маҷӯ соҳил, ки дар оғӯши соҳил
Тапидӣ як даму марги давом аст.

Маранҷ аз барҳаман, эй воъизи шаҳр,
Гар аз мо саҷдае пеши бутон хост.
Худои мо, ки худ суратгарӣ кард,
Бутеро саҷдае аз қудсиён хост.

Ҳакимон гарчи сад пайкар шикастанд,
Муқими Суманоти буду ҳастанд.
Чӣ сон афраштаву Яздон бигиранд,
Ҳанӯз одам ба фитроке набастанд?

Ҷаҳонҳо рӯяд аз мушти гили ман,
Биё, сармоя гир аз ҳосили ман.
Ғалат кардӣ раҳи сарманзили дӯст,
Даме гум шав ба саҳрои дили ман.

Ҳазорон сол бо фитрат нишастам,
Ба ӯ пайвастаму аз худ гусастам.
Валекин саргузаштам ин ду ҳарф аст:
Тарошидам, парастидам, шикастам.

Ба паҳнои азал пар мекушудам,
Зи банди обу гил бегона будам.
Ба чашми ту баҳои ман баланд аст,
Ки овардӣ ба бозори вуҷудам.

Дарунам ҷилваи афкор-ин чист?
Буруни ман ҳама асрор- ин чист?
Бифармо, эй ҳакими нуктапардоз,
Бадан осуда, ҷон сайёр- ин чист?

Ба худ нозам, гадои бениёзам,
Тапам, сӯзам, гудозам, най навозам.
Туро аз нағма дар оташ нишондам,
Сикандарфитратам, ойинасозам.

Агар огоҳӣ аз кайфу ками хеш,
Яме таъмир кун аз шабнами хеш.
Дило, дарюзаи маҳтоб то кай?
Шаби худро барафрӯз аз дами хеш!

Чӣ ғам дорӣ, ҳаёти дил зи дам нест,
Ки дил дар ҳалқаи буду адам нест.
Махӯр, эй камназар, андешаи марг,
Агар дам рафт, дил боқист, ғам нест.

Ту эй дил, то нишинӣ дар канорам,
Зи ташрифи шаҳон хуштар гилемам.
Даруни синаам бошӣ пас аз марг?
Ман аз дасти ту дар уммеду бимам.

Зи ман гӯ сӯфиёни босафоро,
Худоҷӯёни маъниошноро,
Ғуломи ҳиммати он худпарастам,
Ки бо нури худӣ бинад Худоро.

Чу наргис ин чаман нодида магзар
Чу бӯ дар ғунчаи печида магзар.
Ҳак дидаи равшантаре дод,
Хирад бедору дил хобида магзар.

Тарошидам санам бар сурати хеш,
Ба шакли худ Худоро нақш бастам.
Маро аз худ бурун рафтан муҳол аст
Ба ҳар ранге, ки ҳастам, худпарастам.

Ба шабнам ғунчаи навруста мегуфт:
«Нигоҳи мо чаманзодон расо нест.
Дар он паҳно, ки сад хуршед дорад,
Тамизи пасту боло ҳаст ё нест?»

Заминро роздони осмон гир,
Маконро шарҳи рамзи ломакон гир.
Парад ҳар зарра сӯйи манзили дӯст,
Нишони роҳ аз реги равон гир.

Замири кунфакон ғайр аз ту кас нест,
Нишони бенишон ғайр аз ту кас нест.
Қадам бебоктар неҳ дар раҳи зист,
Ба паҳнои ҷаҳон ғайр аз ту кас нест.

Замин хоки дари майхонаи мо,
Фалак як гардиши паймонаи мо.
Ҳадиси сӯзу сози мо дароз аст,
Ҷаҳон дебочаи афсонаи мо.

Сикандар рафту шамшеру алам рафт,
Хироҷи шаҳру ганҷи кону ям рафт.
Умамро аз шаҳон пояндатар дон,
Намебинӣ, ки Эрон монду Ҷам рафт?

Рабудӣ дил зи чоки синаи ман,
Ба ғорат бурдаӣ ганҷинаи ман.
Матоъи орзӯям бо кӣ додӣ?
Чӣ кардӣ бо ғами деринаи ман?

Зи пеши ин ҷаҳони рангу бӯ рафт,
Замину осмону чорсӯ рафт.
Ту рафтӣ, эй дил, аз ҳангомаи ӯ
Ва ё аз хилватободи ту ӯ рафт?

Маро аз пардаи соз огаҳӣ нест,
Вале донам навои зиндагӣ чист.
Сурудам ончунон дар шохсорон,
Гул аз мурғи чаман пурсид, ки «ин кист?»

Наво мастона дар маҳфил задам ман.
Шарори зиндагӣ бар гил задам ман.
Дил аз нури хирад кардам зиёгир,
Хирадро бар аёри дил задам ман.

Аҷам аз нағмаҳои ман ҷавон шуд,
Зи савдоям матоъи ӯ гарон шуд.
Ҳуҷуме буд раҳ гум карда дар дашт,
Зи овози дароям корвон шуд.

Аҷам аз нағмаам оташ ба ҷон аст,
Садои ман даройи корвон аст.
Худоро тезтар хонам чу Урфӣ,
Ки раҳ хобидаву маҳмил гарон аст.

Зи ҷони беқарор оташ кушодам,
Диле дар синаи Машриқ ниҳодам.
Гили ӯ шӯълазор аз нолаи ман,
Чу барқ андар ниҳоди ӯ фитодам.

Маро мисли насим овора карданд,
Дилам монанди гул садпора карданд
Нигоҳамро, ки пайдо ҳам набинад,
Шаҳиди лаззати наззора карданд.

Хирад карбосро заррина созад,
Камолаш сангро ойина созад.
Навои шоъири ҷодунигоре,
Зи неши зиндагӣ нӯшина созад.

Зи нахи орзӯ бар хӯрдаам ман,
Ва рози зиндагӣ пай бурдаам ман.
Битарс аз боғбон, эй новакандоз,
Ки пайғоми баҳор овардаам ман.

Хаёлам, к-ӯ гул аз фирдавс чинад,
Чу мазмуни ғарибе офаринад
Дилам дар сина меларзад чу барге,
Ки бар вай қатраи шабнам нишинад.

Аҷам баҳрест нопайдоканоре,
Ки дар вай гавҳари алмосранг аст.
Валекин ман наронам киштии хеш
Ба дарёе, ки мавҷаш бенаҳанг аст.

Магӯ кори ҷаҳон ноустувор аст,
Ҳар они мо абадро пардадор аст.
Бигир имрӯзро маҳкам, ки фардо
Ҳанӯз андар замири рӯзгор аст.

Рамидӣ аз худовандони Афранг,
Вале бар гӯру гунбад саҷда пошӣ.
Ба лолоӣ чунон одат гирифтӣ,
Зи санги роҳ мавлое тарошӣ.

Қабои зиндагонӣ чок то кай?
Чу мӯрон ошён дар хок то кай?
Ба парвоз ову шоҳинӣ биёмӯз,
Талоши дона дар хошок то кай?

Миёни лолаву гул ошён гир,
Зи мурғи нағмахон дарси фиғон гир.
Агар аз нотавонӣ гаштаӣ пир,
Насибе аз шабоби ин ҷаҳон гир.

Ба ҷони ман, ки ҷон нақши тан ангехт,
Ҳавои ҷилва ин гулро дурӯ кард.
Ҳазорон шева дорад ҷони бетоб,
Бадан гардад, чу бо як шева хӯ кард.

Ба гӯшам омад аз хоки мазоре,
Ки дар зери замин ҳам метавон зист.
Нафас дорад, валекин ҷон надорад
Касе, к-ӯ бар муроди дигарон зист.

Машав навмед аз ин мушти ғуборе,
Парешон ҷилваи нопойдоре.
Чу фитрат метарошад пайкареро,
Тамомаш мекунад дар рӯзгоре.

Ҷаҳони рангу бӯ фаҳмиданӣ ҳаст,
Дар ин водӣ басе гул чиданӣ ҳаст.
Вале чашм аз даруни худ набандӣ,
Ки дар ҷони ту чизе диданӣ ҳаст.

Ту мегӯӣ, ки ман ҳастам, Худо нест,
Ҷаҳони обу гилро интиҳо нест.
Ҳанӯз ин роз бар ман нокушуд аст,
Ки чашмам он чӣ бинад, ҳаст ё нест?

Бисотам холӣ аз мурғи кабоб аст,
На дар ҷомам майи ойинатоб аст.
Ғизоли ман хӯрад барги гиёҳе,
Вале хуни дили ӯ мушки ноб аст.

Раги муслим зи сӯзи ман тапидаст,
Зи чашмаш ашки бетобам чакидаст.
Ҳанӯз аз маҳшари ҷонам надонад,
Ҷаҳонро бо нигоҳи ман надидаст.

Ба ҳарф андар нагирӣ ломаконро,
Даруни худ нигар ин нукта пайдост.
Ба тан ҷон он чунон дорад нишеман,
Ки натвон гуфт ин ҷо нест, он ҷост.

Ба ҳар дил ишқ ранги тоза бар кард,
Гаҳе бо санг, гаҳ бо шиша сар кард.
Туро аз худ рабуду чашми тар дод,
Маро бо хештан наздиктар кард.

Ҳанӯз аз банди обу гил нарастӣ,
Ту гӯӣ румию афғониям ман.
Ман аввал одами берангу бӯям,
Аз он пас ҳиндиву турониям ман.

Маро завқи сухан хун дар ҷигар кард,
Ғубори роҳро мушти шарар кард.
Ба гуфтори муҳаббат лаб кушудам,
Баён ин роҳро пӯшидатар кард.

Гурез охир зи ақли зуфунун кард,
Дили худкомро аз ишқ хун кард.
Зи Иқболи фалакпаймо чӣ пурсӣ?
Ҳакими нуктадони мо ҷунун кард.

Афкор

Гули нахустин
Ҳанӯз ҳамнафасе дар чаман намебинам,
Баҳор мерасаду ман гули нахустинам.
Ба оби ҷӯ нигарам, хешро назора кунам,
Ба ин баҳона магар рӯи дигаре бинам.
Ба хомае, ки хати зиндагӣ рақам задааст,
Навиштаанд паёме ба барги рангинам.
Дилам ба дӯшу нигоҳам ба ибрати имрӯз,
Шаҳиди ҷилваи фардову тозаойинам.
Зи тирахок дамидам, қабои гул бастам,
Вагарна ахтари вомондае зи Парвинам.
ДУО
Эй, ки аз хумхонаи фитрат ба ҷомам рехтӣ,
3-оташи саҳбои ман бигдоз минои маро.
Ишқро сармоя соз аз гармии фарёди ман,
Шӯълаи бебок гардон хоки Синои маро.
Чун бимирам, аз ғубори ман чароғи лола соз,
Тоза кун доғи маро, сӯзон ба саҳрое маро.
ҲИЛОЛИ ИД
Натвон зи чашми шавқ рамид, эй ҳилоли ид,
Аз сад нигаҳ ба роҳи ту доме ниҳодаанд.
Бар худ назар кушо, зи тиҳидоманӣ маранҷ,
Дар синаи ту моҳи тамоме ниҳодаанд.
ТАСХИРИ ФИТРАТ
МИЛОДИ ОДАМ
Наъра зад ишқ, ки хунинҷигаре пайдо шуд,
Ҳусн ларзид, ки соҳибназаре пайдо шуд.
Фитрат ошуфт, ки аз хоки ҷаҳони маҷбур
Худгаре, худшикане, худнигаре пайдо шуд.
Хабаре рафт зи гардун ба шабистони азал:
«Ҳазар, эй пардагиён, пардадаре пайдо шуд!»
Орзу бехабар аз хеш ба оғӯши ҳаёт,
Чашм во карду ҷаҳони дигаре пайдо шуд.
Зиндагӣ гуфт, ки дар хок тапидам ҳама умр,
То аз ин гунбади дерина даре пайдо шуд.
ИНКОРИ ИБЛИС
Нурии нодон наям, саҷда ба одам барам,
Ӯ ба ниҳод аст хок, ман ба нажод озарам!
Метапад аз сӯзи ман хуни раги коинот,
Ман ба дави сарсарам, ман ба ғави тундарам.
Робитаи солимот, зобитаи уммаҳот,
Сӯзаму созе диҳам, оташи миногарам.
Сохтаи хешро даршиканам рез-рез,
То зи ғубори куҳан пайкари нав оварам.
Аз зави ман мавҷаи чарх сукуннопазир,
Нақшгари рӯзгор, тобу таби ҷавҳарам,
Пайкари анҷум зи ту, гардиши анҷум зи ман,
Ҷон ба ҷаҳон андарам, зиндагии музмарам.
Ту ба бадан ҷон диҳӣ, шӯр ба ҷон ман диҳам,
Ту ба сукун раҳзанӣ, ман ба тапиш роҳбарам.
Ман зи тунукмоягон гидя накардам суҷуд,
Қоҳири бедӯзахам, довари бемаҳшарам.
Одами хокиниҳод, дунназару камсавод,
Зод дар оғӯши ту, пир шавад дар барам.
ИҒВОИ ОДАМ
Зиндагии сӯзу соз беҳ зи сукуни давом,
Фохта шоҳин шавад аз тапиши зери дом.
Ҳеҷ наояд зи ту ғайри суҷуди ниёз,
Хез чу сарви баланд, эй ба амал нармгом.
Кавсару тасним бурд аз ту нишоти амал,
Гир зи минои ток бодаи ойинафом.
Зишту накӯ зодаи ваҳми худованди туст,
Лаззати кирдор гир, гом бинеҳ, ҷӯй ком.
Хез, ки бинмоямат мамлакати тозае,
Чашми ҷаҳонбин кушо, баҳри тамошо хиром.
Қатраи бемояӣ, гавҳари тобанда шав,
Аз сари гардун биафт, гир ба дарё мақом.
Теғи дурахшандаӣ, ҷони ҷаҳоне гусил,
Ҷавҳари худро намо, ой бурун аз наём.
Бозуи шоҳин кушо, хуни тазарвон бирез,
Марг бувад бозро зистан андар куном.
Ту нашиносӣ ҳанӯз, шавқ бимирад зи васл,
Чист ҳаёти давом? Сӯхтани нотамом!
ОДАМ АЗ БИҲИШТ БУРУН ОМАДА МЕГӮЯД:
Чӣ хуш аст зиндагиро ҳама сӯзу соз кардан,
Дили кӯҳу дашту саҳро ба даме гудоз кардан.
Зи қафас даре кушодан ба фазои гулситоне,
Раҳи осмон навардан, ба ситора роз кардан.
Ба гудозҳои пинҳон, ба ниёзҳои пайдо
Назаре адошиносӣ ба ҳарими ноз кардан.
Гаҳе ҷуз яке надидан ба ҳуҷуми лолазоре,
Гаҳе хори нешзанро зи гул имтиёз кардан.
Ҳама сӯзи нотамомам, ҳама дарди орзӯям,
Ба гумон диҳам яқинро, ки шаҳиди ҷустуҷӯям.
СУБҲИ ҚИЁМАТ
(Одам дар ҳузури Борӣ)
Эй, ки зи хуршеди ту кавкаби ҷон мустанир,
Аз дилам афрӯхтӣ шамъи ҷаҳони зарир.
Рехт ҳунарҳои ман баҳр ба як нойи об,
Тешаи ман оварад аз ҷигари хора шир.
Зӯҳра гирифтори ман, моҳ парастори ман,
Ақли калон кори ман, баҳри ҷаҳон дору гир.
Ман ба замин даршудам, ман ба фалак баршудам,
Бастаи ҷодуи ман зарраву меҳри мунир.
Гарчи фусунаш маро бурд зи роҳи савоб,
Аз ғалатам даргузар, узри гуноҳам пазир.
Ром нагардад ҷаҳон, то на фусунаш хӯрем,
Ҷуз ба каманди ниёз ноз нагардад асир.
То шавад аз оҳи гарм ин бути сангин гудоз,
Бастани зуннори ӯ буд маро ногузир.
Ақл ба дом оварад фитрати чолокро,
Аҳримани шӯълазод саҷда кунад хокро.
БӮЙИ ГУЛ
Ҳуре ба кунҷи гулшани ҷаннат тапиду гуфт:
«Моро касе зи он сӯи гардун хабар надод.
Н-ояд ба фаҳми ман саҳару шому рӯзу шаб,
Ақлам рабуд ин, ки бигӯянд мурду зод.
» Гардид мавҷи накҳату аз шохи гул дамид,
По инчунин ба олами фардову дӣ ниҳод.
Во кард чашму ғунча шуду ханда зад даме,
Гул гашту барг-барг шуду бар замин фитод.
3-он нозанин, ки банд зи пояш кушодаанд,
Оҳест ёдгор, ки бӯ ном додаанд.
НАВОИ ВАҚТ
Хуршед ба домонам, анҷум ба гиребонам,
Дар ман нигарӣ ҳеҷам, дар худ нигарӣ ҷонам,
Дар шаҳру биёбонам, дар коху шабистонам,
Ман дардаму дармонам, ман айши фаровонам,
Ман теғи ҷаҳонсӯзам, ман чашмаи ҳайвонам.
Чингизию темурӣ муште зи ғубори ман,
Ҳангоман афрангӣ як ҷаста шарори ман.
Инсону ҷаҳони ӯ аз нақшу нигори ман,
Хуни ҷигари мардон сомони баҳори ман,
Ман оташи сӯзонам, ман равзаи ризвонам.
Осудаю сайёрам, ин турфа тамошо бин,
Дар бодаи имрӯзам кайфияти фардо бин,
Пинҳон ба замири ман сад олами раъно бин,
Сад кавкаби ғалтон бин, сад гунбади хазро бин,
Ман кисвати инсонам, пироҳани Яздонам.
Тақдири фусуни ман,тадбири фусуни ту,
Ту ошиқи Лайлоӣ, ман дашти ҷунуни ту,
Чун рӯҳи равон покам, аз чанду чигуни ту,
Ту рози даруни ман, ман рози даруни ту,
Аз ҷони ту пайдоям, дар ҷони ту пинҳонам.
Ман раҳраву ту манзил, ман мазраъу ту ҳосил,
Ту сози сад оҳангӣ, ту гармии ин маҳфил,
Овораи обу гил, дарёб мақоми дил,
Гунҷида ба ҷоме бин ин қулзуми беҳосил,
Аз мавҷи баланди ту сар барзада тӯфонам.
ФАСЛИ БАҲОР
Хез, ки дар кӯҳу дашт
Хайма зад абри баҳор,
Масти тараннум ҳазор
Тӯтию дурроҷу сор,
Бар тарафи ҷӯйбор
Кишти гулу лолазор,
Чашми тамошо биёр,
Хез, ки дар кӯҳу дашт
Хайма зад абри баҳор.
Хез, ки дар боғу роғ
Қофилаи гул расид,
Боди баҳорон вазид,
Мурғ наво офарид,
Лола гиребон дарид,
Ҳусн гули тоза чид,
Ишқ ғами нав харид,
Хез, ки дар боғу роғ
Қофилаи гул расид.
Булбулакон дар сафир,
Сулсулакон дар хурӯш,
Хуни чаман гарми ҷӯш,
Эй, ки нишинӣ хамӯш,
Даршикан ойини ҳӯш,
Бодаи маънӣ бинӯш,
Нағма саро, гул бипӯш,
Булбулакон дар сафир,
Сулсулакон дар хурӯш.
Хуҷранишинӣ гузор,
Гӯшаи саҳро гузин,
Бар лаби ҷӯе нишин,
Оби равонро бубин,
Наргиси нозофарин,
Лахти дили фарвадин,
Бӯса занаш бар ҷабин,
Ҳуҷранишинӣ гузор,
Гӯшаи саҳро гузин.
Дидаи маънӣ кушо,
Эй зи аён бехабар,
Нимаи оташ ба бар,
Лола камар дар камар.
Мечакадаш бар ҷигар
Шабнами ашки саҳар,
Дар шафақ анҷум нигар,
Дидаи маънӣ кушо,
Эй зи аён бехабар.
Хоки чаман во намуд
Рози дили коинот,
Буду набуди сифот,
Ҷилвагариҳои зот,
Он чӣ ту донӣ ҳаёт,
Он чӣ ту хонӣ мамот,
Ҳеҷ надорад субот,
Хоки чаман во намуд
Рози дили коинот.
ҲАЁТИ ҶОВИД
Гумон мабар, ки ба поён расид кори муғон,
Ҳазор бодаи нохӯрда дар раги ток аст.
Чаман хуш аст, валекин чу ғунча натвон зист,
Қабои зиндагиаш аз дами сабо чок аст.
Агар зи рамзи ҳаёт огаҳӣ, маҷӯю магир
Диле, ки аз халиши хори орзӯ пок аст.
Ба худ хазидаву маҳкам чу кӯҳсорон зӣ,
Чу хас мазӣ, ки ҳаво тезу шӯъла бебок аст.
АФКОРИ АНҶУМ
Шунидам кавкабе бо кавкабе гуфт,
Ки дар баҳрему пайдо соҳиле нест.
Сафар андар сиришти мо ниҳоданд,
Вале ин корвонро манзиле нест.
Агар анҷум ҳамон астӣ, ки будаст,
Аз ин деринатобиҳо чӣ суд аст?
Гирифтори каманди рӯзгорем,
Хушо он кас, ки маҳруми вуҷуд аст.
Кас ин бори гаронро барнатобад,
Зи буди мо набуди ҷовидон беҳ.
Фазои нилгунам хуш наояд,
Зи авҷаш пастии он хокдон беҳ.
Хунук инсон, ки ҷонаш беқарор аст,
Савори роҳвори рӯзгор аст.
Қабои зиндагӣ бар қоматаш рост,
Ки ӯ навофарину тозакор аст.
ЗИНДАГӢ
Шабе зор нолид абри баҳор,
Ки ин зиндагӣ гиряи пайҳам аст.
Дурахшид барқи сабуксайру гуфт:
«Хато кардаӣ, хандаи як дам аст.»
Надонам ба гулшан кӣ бурд ин хабар
Суханҳо миёни гулу шабнам аст.
МУҲОВАРАИ ИЛМ ВА ИШҚ
Илм
Нигоҳам роздори ҳафту чор аст,
Гирифтори камандам рӯзгор аст,
Ҷаҳонбинам ба ин сӯ боз карданд,
Маро бо он сӯйи гардун чӣ кор аст?
Чакад сад нағма аз созе, ки дорам,
Ба бозор афканам розе, ки дорам.
Ишқ
Зи афсуни ту дарё шӯълазор аст,
Ҳаво оташгузору заҳрдор аст.
Чу бо ман ёр будӣ, нур будӣ,
Буридӣ аз ману нури ту нор аст.
Ба хилватхонаи лоҳут зодӣ,
Валекин дар нахи шайтон фитодӣ.
Биё, ин хокдонро гулситон соз,
Ҷаҳони пирро дигар ҷавон соз.
Биё, як зарра аз дарди дилам гир,
Таҳи гардун биҳишти ҷовидон соз.
Зи рӯзи офариниш ҳамдамастем,
Ҳамон як нағмаро зеру бамастем.
СУРУДИ АНҶУМ
Ҳастии мо-низоми мо,
Мастии мо-хироми мо,
Гардиши бемақоми мо,
Зиндагии давоми мо,
Даври фалак ба коми мо,
Менигарему меравем.
Ҷилвагаҳи шуҳудро,
Буткадаи намудро,
Разми набуду будро,
Кашмакаши вуҷудро,
Олами деру зудро,
Менигарему меравем.
Гармии корзорҳо,
Хомии пухтакорҳо,
Тоҷу сариру дорҳо,
Хории шаҳриёрҳо,
Бозии рӯзгорҳо,
Менигарему меравем.
Хоҷа зи сарварӣ гузашт,
Банда зи чокарӣ гузашт,
Зорию қайсарӣ гузашт,
Даври сикандарӣ гузашт,
Шеваи бутгарӣ гузашт,
Менигарему меравем.
Хок хамӯшу дар хурӯш,
Сустниҳоду сахткӯш,
Гоҳ ба базми нозу нӯш,
Гоҳ ҷанозае ба дӯш,
Мири ҷаҳону суфтагӯш,
Менигарему меравем.
Ту ба тилисми чуну чанд,
Ақли ту дар кушоду банд,
Мисли ғизола дар каманд,
Зору забуну дардманд,
Мо ба нишемани баланд,
Менигарему меравем.
Парда чаро? Зуҳур чист?
Асли зулому нур чист?
Чашму дилу шуур чист?
Фитрати носабур чист?
Ин ҳама назду дур чист?
Менигарему меравем.
Беши ту назди мо каме,
Соли ту пеши мо даме,
Эӣ, ба канори ту яме,
Сохтаӣ ба шабнаме,
Мо ба талоши оламе,
Менигарему меравем.
НАСИМИ СУБҲ
Зи рӯйи баҳру сари кӯҳсор меоям,
Валек менашиносам, ки аз куҷо хезам.
Диҳам ба ғамзада тоир паёми фасли баҳор,
Таҳи нишемани ӯ сими ёсуман резам.
Ба сабза ғалтаму бар шохи лола мепечам,
Ки рангу бӯ зи масомоти ӯ барангезам.
Хамида то нашавад шохи ӯ зи гардиши ман,
Ба барги лолаву гул нарм-нармак овезам,
Чу шоъире зи ғами ишқ дар хурӯш ояд,
Нафас-нафас ба навоҳои ӯ даромезам!
ПАНДИ БОЗ БА БАЧАИ ХЕШ
Ту донӣ, ки бозон зи як ҷавҳаранд,
Дили шер доранду мушти паранд.
Накӯшеваю пухтатадбир бош,
Ҷасуру ғаюру калонгир бош.
Маёмез бо кабку турангу сор,
Магар ин ки дорӣ ҳавои шикор.
Чӣ қавме фурӯмояи тарснок!
Кунад пок минқори худро ба хок!
Шуд он боша нахчири нахчири хеш,
Ки гирад зи сайди худ ойину кеш.
Басо шикра афтода бар рӯйи хок
Шуд аз сӯҳбати доначинон ҳалок.
Нигаҳ дор худрову хурсанд зӣ,
Далеру дурушту тануманд зӣ.
Тани нарму нозук ба тиҳу гузор,
Раги сахт чун шохи оҳу биёр.
Насиби ҷаҳон он чӣ аз хуррамист,
Зи сангинию меҳнату пурдамист.
Чӣ хуш гуфт фарзанди худро уқоб,
Ки як қатра хун беҳтар аз лаъли ноб.
Маҷӯ анҷуман мисли оҳуву меш,
Ба хилват гаро чун ниёкони хеш.
Чунин ёд дорам зи бозони пир,
Нишеман ба шохи дарахте магир.
Куноме нагирем дар боғу кишт,
Ки дорем дар кӯҳу саҳро биҳишт.
Зи рӯйи замин дона чидан хатост,
Ки паҳнои гардун худододи мост.
Наҷибе, ки по бар замин судааст,
Зи мурғи саро сифлатар будааст.
Пайи шоҳбозон бисот аст санг,
Ки бар санг рафтан, кунад тезчанг.
Ту аз зардчашмони саҳростӣ,
Ба гавҳар чу симурғ волостӣ.
Ҷавоне асилӣ, ки дар рӯзи ҷанг
Барад мардумакро зи чашми паланг.
Ба парвози ту сатвати нуриён,
Ба рагҳои ту хуни кофуриён.
Таҳи чархи гардандаи кӯжпушт,
Бихӯр, он чӣ гирӣ зи нарму дурушт.
Зи дасти касе тӯъман худ магир,
Накӯ бошу панди накӯёи пазир!
КИРМИ КИТОБЇ
Шунидам шабе дар кутубхона ман
Ба парвона мегуфт кирми китобӣ:
«Ба авроқи Сино нишеман гирифтам,
Басе дидам аз нусхаи Форёбӣ.
Нафаҳмидаам ҳикмати зиндагиро,
Ҳамон тирарӯзам зи беофтобӣ».
Накӯ гуфт парвонаи нимсӯзе,
Ки ин нуктаро дар китобе наёбӣ.
Тапиш мекунад зиндатар зиндагиро,
Тапиш медиҳад болу пар зиндагиро.
КИБРУ НОЗ
Ях ҷӯйи кӯҳро зи раҳи кибру ноз гуфт:
«Моро зи мӯяи ту шавад талх рӯзгор.
Густох месароиву бебок меравӣ,
Ҳар сол шӯхдидаю оворатар зи пор.
Шоёни дудмони кӯҳистониён найӣ,
Худро магӯй духтараки абри кӯҳсор.
Гардандаву фитандаву ғалтандаӣ ба хок,
Роҳи дигар бигиру бирав сӯи марғзор».
Гуфт оби ҷӯ»: «Чунин сухани дилшикан магӯ,
Бар хештан манозу ниҳоли манӣ макор.
Ман меравам, ки дархури ин дудмон наям,
Ту хешро зи меҳри дурахшон нигоҳ дор».
ЛОЛА
Он шӯълаам, ки субҳи азал дар канори ишқ,
Пеш аз намуди булбулу парвона метапид.
Афзунтарам зи меҳру ба ҳар зарра тан занам,
Гардун шарори хеш зи тоби ман офарид.
Дар синаи чаман чу нафас кардам ошён,
Як шохи нозук аз таҳи хокам чу нам кашид.
Сӯзам рабуду гуфт яке, дар барам биист,
Лекин дили ситамзадаи ман наёрамид.
Дар тангнои шох басе печу тоб хӯрд,
То ҷавҳарам ба ҷилвагаҳи рангу бӯ расид.
Шабнам ба роҳи ман гуҳари обдор рехт,
Хандид субҳу боди сабо гирди ман вазид.
Булбул зи гул шунид, ки сӯзам рабудаанд,
Нолиду гуфт: «Ҷомаи ҳастӣ гарон харид!»
Во карда сина миннати хуршед мекашам,
Оё бувад, ки боз барангезад оташам?
ҲИКМАТУ ШЕЪР
Буалӣ андар ғубори ноқа гум,
Дасти Румӣ пардаи маҳмил гирифт.
Ин фурӯтар рафту то гавҳар расид,
Он ба гирдобе чу хас манзил гирифт.
Ҳақ агар сӯзе надорад, ҳикмат аст,
Шеър мегардад чу сӯз аз дил гирифт.
КИРМАКИ ШАБТОБ
Як зарраи бемоя матоъи нафас андӯхт,
Шавқ ин қадараш сӯхт, ки парвонагӣ омӯхт,
Паҳнои шаб афрӯхт.
Вомонда шуъое, ки гиреҳ хӯрду шарар шуд,
Аз сӯзи ҳаёт аст, ки кораш ҳама зар шуд,
Дорои назар шуд!
Парвонаи бетоб, ки ҳар сӯ такупӯ кард,
Бар шамъ чунон сӯхт, ки худро ҳама ӯ кард,
Тарки ману ту кард.
Ё ахтараке, моҳи мубине ба камине,
Наздиктар омад ба тамошои замине
Аз чархи барине.
Ё моҳи тунук зав, ки ба як ҷилва тамом аст,
Моҳе, ки бар ӯ миннати хуршед ҳаром аст,
Озодмақом аст!
Эй кирмаки шабтоб, саропои ту нур аст,
Парвози ту як силсилаи ғайбу ҳузур аст,
Ойини зуҳур аст.
Дар тирашабон машъали мурғони шаб астӣ,
Он сӯз чӣ сӯз аст, ки дар тобу таб астӣ?
Гарми талаб астӣ.
Моем, ки монанди ту аз хок дамидем,
Дидем тапидем, надидем тапидем,
Ҷое нарасидем!
Гӯям сухани пухтаву парвардаву таҳдор,
Аз манзили гумгашта магӯ, пой ба раҳ дор,
Ин ҷилва нигаҳ дор!
ҲАҚИҚАТ
Уқоби дурбин ҷӯйинаро гуфт:
«Нигоҳам он чӣ мебинад, сароб аст.»
Ҷавобаш дод он мурғи ҳақандеш:
«Ту мебиниву ман лонам, ки об аст.»
Салои моҳӣ омад аз таҳи баҳр,
Ки чизе ҳасту ҳам дар печутоб аст.
ҲУДО
(Нағмаи сорбони Ҳиҷоз)
Ноқаи сайёри ман,
Оҳуи тотори ман,
Дирҳаму динори ман,
Андаку бисёри ман,
Давлати бедори ман,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Дилкашу зебостӣ,
Шоҳиди раъностӣ,
Рӯкаши ҳуростӣ,
Ғайрати Лайлостӣ,
Духтари саҳростӣ,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Дар тапиши офтоб,
Ғӯта занӣ дар сароб,
Ҳам ба шаби моҳтоб,
Тунд равӣ чун шаҳоб,
Чашми ту нодида хоб,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Лаккаи абри равон,
Киштии бебодбон,
Мисли Хизар роҳдон,
Бар ту сабук ҳар гарон,
Лахти дили сорбон,
Тезтарак гом зам,
Манзили мо дур нест.
Сӯзи ту андар зимом,
Сози ту андар хиром,
Бе хӯришу ташнаком,
По ба сафар субҳу шом,
Хаста шавӣ аз мақом,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Шоми ту андар Яман,
Субҳи ту андар Қаран,
Реги дурушти ватан
Пойи туро ёсаман,
Эй, чу ғизоли Хутан,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Маҳ зи сафар по кашид,
Дар паси тал орамид,
Субҳ зи Машриқ дамид,
Ҷомаи шаб бардарид,
Боди биёбон вазид,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
Нағмаи ман дилкушой,
Зеру бамаш ҷонфазой,
Қофилахоро дарой,
Фитнарабо, фитназой.
Эй, ба Ҳарам чеҳрасой,
Тезтарак гом зан,
Манзили мо дур нест.
ҚАТРАИ ОБ
Маро маънии тозае муддаъост,
Агар гуфтаро боз гӯям равост:
«Яке қатраборон зи абре чакид,
Хиҷил шуд чу паҳнои дарё бидид,
Ки ҷое, ки дарёст, ман кистам?
Гар ӯ ҳаст, ҳаққо, ки ман нестам!»*
__________________________________________
*Ин ду байт аз Саъдии Шерозист (сол ваф. 1292)
Валекин зи дарё баромад хурӯш:
Зи шарми тунукмоягӣ рӯ мапӯш.
Тамошои шому саҳар дидаӣ,
Чаман дидаӣ, дашту дар дидаӣ.
Ба барги гиёҳе, ба дӯши саҳоб,
Дурахшидӣ аз партави офтоб.
Гаҳе ҳамдами ташнокомони роғ,
Гаҳе маҳрами синачокони боғ,
Гаҳе хуфта дар току тоқатгудоз,
Гаҳе хуфта дар хоку бе сӯзу соз,
Зи мавҷи сабуксайри ман зодаӣ,
Зи ман зодаӣ, дар ман афтодаӣ.
Биёсоӣ дар хилвати синаам,
Чу ҷавҳар дурахш андар ойинаам,
Гуҳар шав, дар оғӯши қулзум бизӣ,
Фурӯзонтар аз моҳу анҷум бизӣ!
МУҲОВАРА МОБАЙНИ ХУДО ВА ИНСОН
Худо
Ҷаҳонро зи як обу гил офаридам,
Ту Эрону Тотору Занг офаридӣ.
Ман аз хок пӯлоди ноб офаридам,
Ту шамшеру тиру туфанг офаридӣ.
Табар офаридӣ ниҳоли чаманро,
Қафас сохтӣ тоири нағмазанро.
Инсон
Ту шаб офаридӣ, чароғ офаридам,
Сафол офаридӣ, аёғ офаридам.
Биёбону кӯҳсору роғ офаридӣ,
Хиёбону гулзору боғ офаридам.
Ман онам, ки аз санг ойина созам,
Ман онам, ки аз заҳр нӯшина созам.
СОҚИНОМА
(Дар Нишотбоғи Кашмир навишта шуд)
Хушо рӯзгоре, хушо навбаҳоре,
Нуҷуми Паран руст аз марғзоре.
Замин аз баҳорон чу боли тазарве,
Зи фаввора алмосбор обшоре.
Напечад нигаҳ ҷуз, ки дар лолаву гул,
Нағалтад ҳаво ҷуз, ки бар сабзазоре.
Лаби ҷӯ худороии ғунча дидӣ?
Чӣ зебо нигоре, чӣ ойинадоре!
Чӣ ширин навое, чӣ дилкаш садое,
Ки меояд аз хилвати шохсоре.
Ба тан ҷон, ба ҷон орзу зинда гардад
Зи овои соре, зи бонги ҳазоре.
Навоҳои мурғи баландошёне
Даромехт бо нағмаи ҷӯйборе.
Ту гӯӣ, ки Яздон биҳишти баринро
Ниҳодаст дар домани кӯҳсоре,
Ки то раҳматаш одамизодагонро
Раҳо созад аз меҳнати интизорӣ.
Чӣ хоҳам дар ин гулситон, гар нахоҳам
Шаробе, китобе, рубобе, нигоре?
Сарат гардам, эй соқии моҳсимо,
Биёр аз ниёгони мо ёдгоре.
Ба соғар фурӯ рез обе, ки ҷонро
Фурӯзад чу нуре, бисӯзад чу норе,
Шақоиқ бирӯён зи хоки нажандам,
Биҳиште фурӯ чин ба мушти ғуборе.
Набинӣ, ки аз Кошғар то ба Кошон
Ҳамон як наво болад аз ҳар диёре?
Зи чашми умам рехт он ашкнобе,
Ки таъсири ӯ гул дамонад зи хоре.
Каширӣ, ки бо бандагӣ хӯ гирифта,
Буте метарошад зи санги мазоре.
Замираш тиҳӣ аз хаёли баланде,
Худиношиносе, зи худ шармсоре.
Бирешимқабо хоҷа аз меҳнати ӯ,
Насиби танаш ҷомаи тор-торе.
На дар дидаи ӯ фурӯғи нигоҳе,
На дар синаи ӯ дили беқароре.
Аз он май фишон қатрае бар каширӣ,
Ки хокистараш офаринад шароре!
ШОҲИН ВА МОҲӢ
Моҳибачаи шӯх ба шоҳинбачае гуфт:
Ин силсилаи мавҷ, ки бинӣ, ҳама дарёст.
Дорои наҳангони хурӯшандатар аз меғ,
Дар синаи ӯ дидаю нодида балоҳост.
Бо сели гаронсангу замингиру сабукхез,
Бо гаҳари тобандаву бо лӯлӯи лолост.
Берун натавои рафт зи сели ҳамагираш,
Болои сари мост, таҳи пост, ҳама ҷост.
Ҳар лаҳза ҷавон асту равон асту давон аст,
Аз гардиши айём на афзун шуду не кост.
Моҳибачаро сӯзи сухан чеҳра барафрӯхт,
Шоҳинбача хандиду зи соҳил ба ҳаво хост.
Зад бонг, ки шоҳинаму корам ба замин чист?
Саҳрост, ки дарёст таҳи болу пари мост!
Бигзар зи сари обу ба паҳнои ҳаво соз,
Ин нукта набинад магар он дида, ки биност.
КИРМАКИ ШАБТОБ
Шунидам кирмаки шабтоб мегуфт:
На он мӯрам, ки кас нолад зи нешам.
Тавон бе миннати бегонагон сӯхт,
Напиндорӣ, ки ман парвонакешам.
Агар шаб тиратар аз чашми оҳуст,
Худафрӯзам, чароғи роҳи хешам.
ТАНҲОӢ
Ба баҳр рафтаму гуфтам ба мавҷи бетобе:
«Ҳамеша дар талаб астӣ, чӣ мушкиле дорӣ?
Ҳазор лӯлӯи лолост дар гиребонат,
Даруни сина чу ман гавҳари диле дорӣ?»
Тапиду аз лаби соҳил рамиду ҳеҷ нагуфт.
Ба кӯҳ рафтаму пурсидам:-«Ин чӣ бедодист,
Расад ба гӯши ту оҳу фиғони ғамзадае?
Агар ба санги ту лаъле зи қатраи хун аст,
Яке даро ба сухан бо мани ситамзадае!»
Ва худ хазиду нафас даркашиду ҳеҷ нагуфт.
Раҳи дароз буридам, зи моҳ пурсидам:
«Сафарнасиб! Насиби ту манзилеет, ки нест,
Ҷаҳон зи партави симои ту суманзоре,
Фурӯғи доғи ту аз ҷилваи дилест, ки нест?»
Сӯйи ситора рақибона диду ҳеҷ нагуфт.
Шудам ба ҳазрати Яздон, гузаштам аз маҳу меҳр,
Ки: «Дар ҷаҳони ту як зарра ошноям нест.
Ҷаҳон тиҳӣ зи дилу мушти хоки ман ҳама дил,
Чаман хуш аст, вале дархури навоям нест».
Табассуме ба лаби ӯ расиду ҳеҷ нагуфт.
ШАБНАМ
Гуфтанд, фуруд ой зи авҷи Маҳу Парвиз,
Бар худ зану бо баҳри пурошӯб биёмез.
Бо мавҷ даровез,
Нақши дигар ангез,
Тобанда гуҳар хез.
Ман айши ҳамоғӯшии дарё нахаридам,
Он бода, ки аз хеш рабояд, начашидам,
Аз худ нарамидам,
3-офоқ буридам,
Бар лола чакидам.
Гул гуфт, ки ҳангоман мурғони саҳар чист?
Ин анҷуман ороста болои шаҷар чист?
Ин зеру забар чист?
Поёни назар чист?
Хори гули тар чист?
Ту кистию ман киям, ин сӯҳбати мо чист?
Бар шохи ман ин тоираки нағмасаро чист?
Мақсуди наво чист?
Матлуби сабо чист?
Ин кӯҳнасаро чист?
Гуфтам, ки чаман разми ҳаёти ҳамаҷоист,
Базмест, ки шерозаи ӯ завқи ҷудоист,
Дам? — Гармнавоист,
Ҷон? — Чеҳракушойист,
Ин роз — худоист.
Ман аз фалак афтода, ту аз хок дамидӣ,
Аз завқи намуд аст, дамидӣ, ки чакидӣ,
Дар шох тапидӣ,
Сад парда даридӣ,
Бар хеш расидӣ!
Нам дар раги айём зи ашки саҳари мост,
Ин зеру забар чист? — Фиреби назари мост.
Анҷум ба бари мост,
Лахти ҷигари мост,
Нури басари мост.
Дар пираҳани шоҳиди гул сӯзани хор аст,
Хор аст, валекин зи надимони нигор аст,
Аз ишқ низор аст,
Дар паҳлуи ёр аст,
Ин ҳам зи баҳор аст.
Бархезу дил аз сӯҳбати дерина бипардоз,
Бо лолаи хуршеди ҷаҳонтоб назар боз,
Бо аҳли назар соз,
Чун ман ба фалак тоз,
Дорӣ сари парвоз?
Ишқ
Фикрам чу ба ҷустуҷӯ қадам зад,
Дар Дайр шуду дари Ҳарам зад.
Дар дашти талаб басе давидам,
Доман чун гирдбод чидам.
Пӯён бе Хизар сӯйи манзил,
Бар дӯши хаёл баста маҳмил,
Ҷӯёи маю шикаста ҷоме,
Чун субҳ ба бод чида доме.
Печида ба худ чу мавҷи дарё,
Овора чу гирдбоди саҳро.
Ишқи ту дилам рабуд ногоҳ,
Аз кор гиреҳ кушуд ногоҳ.
Огоҳ зи ҳастиву адам сохт,
Бутхонаи ақдро Ҳарам сохт.
Чун барқ ба хирманам гузар кард,
Аз лаззати сӯхтан хабар кард.
Сармаст шудам, зи по фитодам,
Чун акс зи худ ҷудо фитодам.
Хокам ба фарози Арш бурдӣ
3-он роз, ки бо дилам супурдӣ.
Восил ба канор киштиям шуд,
Тӯфони ҷамол зиштиям шуд.
Чуз ишқ хикояте надорам,
Парвои маломате надорам.
Аз ҷилваи илм бениёзам,
Сӯзам, гирям, тапам, гудозам.
АГАР ХОҲӢ ҲАЁТ, АНДАР ХАТАР ЗӢ
Ғазоле бо ғазоле дарди дил гуфт:
«Аз ин пас дар Ҳарам гирам куноме.
Ба саҳро сайдбандон дар каминанд,
Ба коми оҳувон субҳе на шоме.
Амон аз фитнаи сайёд хоҳам,
Диле з-андешаҳо озод хоҳам»
Рафиқаш гуфт: «Эй ёри хирадманд,
Агар хоҳӣ ҳаёт, андар хатар зӣ.
Дамодам хештанро бар фасон зан,
Зи теғи покгавҳар тезтар зӣ.
Хатар тобу тавонро имтиҳон аст,
Аёри мумкиноти ҷисму ҷон аст».
ҶАҲОНИ АМАЛ
Ҳаст ин майкадаву даъвати ом аст ин ҷо,
Қисмати бода ба андозаи ҷом аст ин ҷо.
Ҳарфи он роз, ки бегонаи савт аст ҳанӯз,
Аз лаби ҷом чакидасту калом аст ин ҷо.
Нашъа аз ҳол бигиранду гузаштанд зи қол,
Нуктаи фалсафа дурди таҳи ҷом аст ин ҷо.
Мо дар ин раҳ нафаси даҳр барандохтаем,
Офтоби саҳари ӯ лаби бом аст ин ҷо.
Эй, ки ту поси ғалаткардаи худ медорӣ,
Он чӣ пеши ту сукун аст, хиром аст ин ҷо.
Мо, ки андар талаб аз хона бурун тохтаем,
Илмро ҷон бидамидему амал сохтаем.
ЗИНДАГӢ
Пурсидам аз баланднигоҳе: «Ҳаёт чист?»
Гуфто: «Майе, ки талхтари ӯ накӯтар аст».
Гуфтам, ки — «Кирмак асту зи гил сар бурун занад?»
Гуфто, ки — «Шӯълазод мисоли самандар аст».
Гуфтам, ки — «Шар ба фитрати хомаш ниҳодаанд?»
Гуфто, ки — «Хайри ӯ нашиносӣ, ҳамин шар аст».
Гуфтам, ки — «Шавқи сайр набурдаш ба манзиле?»
Гуфто, ки — «Манзилаш ба ҳамин шавқ музмар аст».
Гуфтам, ки — «Хокӣ асту ба хокаш ҳамедиҳанд»,
Гуфто — «Чу дона хок шикофад, гули тар аст».
ҲИКМАТИ ФАРАНГ
Шунидам, ки дар Порс марди гузин,
Адофаҳм, рамзошно, нуктабин.
Басе сахтӣ аз ҷонканӣ диду мурд,
Барошуфту ҷон шиквалабрез бурд.
Ба нолиш даромад ба Яздони пок,
Ки дорам диле аз аҷал чок-чок,
Камоле надорад ба ин якфанӣ,
Надорад фани тозаи ҷонканӣ.
Барад ҷону нопухта дар кори марг,
Ҷаҳон нав шуду ӯ ҳамон кӯҳна барг.
Фаранг офаринад ҳунарҳо шигарф,
Барангезад аз қатрае барфи жарф.
Кашад гирди андеша паргори марг,
Ҳама ҳикмати ӯ парастори марг.
Равад чун наҳанг обдӯзаш ба ям,
Зи тайёраи ӯ ҳаво хӯрда бам.
Набинӣ, ки чашми ҷаҳонбини ҳур
Ҳамегардад аз ғози ӯ рӯз кӯр?
Туфангаш ба куштан чунон тездаст,
Ки афраштаи маргро дам гусаст.
Фирист ин кӯҳанабларо дар Фаранг,
Ки гирад фани куштани бедаранг.
ҲУР ВА ШОИР
(Дар ҷавоби назми Гёте мавсум ба
«Ҳур ва шоир»)
Ҳур
На ба бода майл дорӣ, на ба ман назар кушоӣ
Аҷаб ин, ки ту надонӣ раҳу расми ошноӣ.
Ҳама сози ҷустуҷӯӣ, ҳама сӯзи орзӯӣ,
Нафасе ки мегудозӣ, ғазале, ки месароӣ.
Ба навое офаридӣ чӣ ҷаҳони дидкушое,
Ки Ирам ба чашмам ояд чу тилисми симиёӣ!
Шоир
Дили раҳравон фиребӣ ба каломи нешдоре,
Магар ин, ки лаззати ӯ нарасад ба нӯки хоре.
Чӣ кунам, ки фитрати ман ба мақом дар насозад,
Дили носабур дорам, чу сабо ба лолазоре.
Чу назар қарор гирад ба нигори хубрӯе,
Тапад он замон дили ман пайи хубтар нигоре.
Зи шарар ситора ҷӯям, зи ситора офтобе,
Сари манзиле надорам, ки бимирам аз қароре.
Чу зи бодаи баҳоре қадаҳе кашида хезам,
Ғазале дигар сароям ба ҳавои навбаҳоре.
Талабам ниҳояти он, ки ниҳояте надорад,
Ба нигоҳи ношикебе, ба дили умедворе.
Дили ошиқон бимирад ба биҳишти ҷовидонӣ,
На навои дардманде, на ғаме, на ғамгусоре!
ЗИНДАГӢ ВА АМАЛ
(Дар ҷавоби назми Гейне мавсум ба «Саволот»)
Соҳили афтода гуфт: Гарчи басе зистам,
Ҳеҷ на маълум шуд, оҳ, ки ман чистам.
Мавҷи зи худ рафтае тез хиромиду гуфт:
Ҳастам, агар меравам, гар наравам, нестам!
АЛМУЛКУ ЛИЛЛОҲ
Ториқ чу бар канораи Андалс сафина сӯхт,
Гуфтанд: -Кори ту ба нигоҳи хирад хатост.
Дурем аз саводи ватан, боз чун расем?
Тарки сабаб зи рӯйи шариъат куҷо равост?
Хандиду дасти хеш ба шамшер бурду гуфт:
«Ҳар мулк мулки мост, ки мулки Худои мост».
ҶӮЙИ ОБ
Бингар, ки ҷӯйи об чӣ мастона меравад
Монанди Каҳкашон ба гиребони марғзор.
Дар хоби ноз буд ба гаҳвораи саҳоб,
Во кард чашми шавқ ба оғӯши кӯҳсор.
Аз сангреза нағма кушояд хироми ӯ,
Симои ӯ чу ойина берангу беғубор.
Зи баҳри бекарона чӣ мастона меравад,
Дар худ ягона, аз ҳама бегона меравад.
Дар роҳи ӯ баҳор парихона офарид,
Наргис дамиду лола дамиду суман дамид,
Гул ишва доду гуфт:-Яке пеши мо биист!
Хандид ғунчаву сари домони ӯ кашид.
Ноошнои ҷилвафурӯшони сабзпӯш
Саҳро буриду синаи кӯҳу камар дарид.
Зи баҳри бекарона чӣ мастона меравад,
Дар худ ягона, аз ҳама бегона меравад.
Сад ҷӯю дашту марғу кӯҳистону боғу роғ
Гуфтанд: -Эй басити замин бо ту созгор,
Моро, ки роҳ аз тунукобӣ набурдаем,
Аз дастбурди реги биёбон нигоҳ дор.
Во карда синаро ба ҳавоҳои Шарқу Ғарб,
Дарбар гирифта ҳамсафарони забуну зор.
Зи баҳри бекарона чӣ мастона меравад,
Бо сад ҳазор гавҳари якдона меравад.
Дарёи пурхурӯш зи банду шикан гузашт,
Аз тангнои водию кӯҳу даман гузашт.
Яксон чу сал карда нишебу фарозро,
Аз кохи шоҳу бораву кишту чаман гузашт.
Бетобу тунду тезу ҷигарсӯзу беқарор,
Дар ҳар замон ба тоза расид, аз куҳан гузашт.
Зи баҳри бекарона чӣ мастона меравад,
Дар худ ягона, аз ҳама бегона меравад.
НОМАИ ОЛАМГИР
(Ба яке аз фарзандонаш, ки дуои марги падар мекард)
Надонӣ, ки Яздони дерина буд,
Басе диду санҷиду басту кушуд.
Зи мо синачокони ин тирахок
Шунидаст сад нолаи дарднок.
Басе ҳамчу Шаббир дар хун нишаст,
На як нола аз синаи ӯ гусаст.
На аз гиряи пири Канъон тапид,
На аз дарди Айюб оҳе кашид.
Мапиндор он кӯҳна нахчиргир
Ба доми дуъои ту гардад асир.
БИҲИШТ
Куҷо ин рӯзгоре, шишабозе?
Биҳишт ин гунбади гардун надорад!
Надида дарди зиндон Юсуфи ӯ,
Зулайхояш дили нолон надорад.
Халили ӯ ҳарифи оташе нест,
Калимаш як шарар дар ҷон надорад.
Ба сарсар дарнаяфтад заврақи ӯ,
Хатар аз латмаи тӯфон надорад.
Яқинро дар камин бӯку магар нест,
Висол андешаи ҳиҷрон надорад.
Куҷо он лаззати ақли ғалатсайр,
Агар манзил раҳи печон надорад?
Мазӣ андар ҷаҳони кӯрзавқе,
Ки Яздон дораду шайтон надорад.
КАШМИР
Рахт ба Кошмар кушо, кӯҳу талу даман нигар,
Сабза ҷаҳон-ҷаҳон бубин, лола чаман-чаман нигар.
Боди баҳор мавҷ-мавҷ, мурғи баҳор фавҷ-фавҷ,
Сулсулу сор завҷ-завҷ бар сари норван нигар.
То нафитад ба зиннаташ чашми сипеҳри фитнабоз,
Баста ба чеҳраи замин бурқаъи настаран нигар.
Лола зи хок бардамид, мавҷ ба оби ҷӯ тапид,
Хок шарар -шарар бубин, об шикан-шикан нигар.
Захма ба тори соз зан, бода ба сотгин бирез,
Қофилаи баҳорро анҷуман-анҷуман нигар.
Духтараке, бараҳмане, лоларухе, суманбаре,
Чашм ба рӯйи ӯ кушо, боз ба хештан нигар.
ИШҚ
Ақле, ки ҷаҳон сӯзад як ҷилваи бебокаш,
Аз ишқ биёмӯзад ойини ҷаҳонтобӣ.
Ишқ аст, ки дар ҷонат ҳар кайфият ангезад,
Аз тобу таби Румӣ то ҳайрати Форобӣ.
Ин ҳарфи нишотовар мегӯяму мерақсам,
Аз ишқ дил осояд, бо ин ҳама бетобӣ.
Ҳар маънии печида дар ҳарф намеғунҷад,
Як лаҳза ба дил даршав, шояд, ки ту дарёбӣ.
БАНДАГӢ
Дӯш дар майкада тарсобачаи бодафурӯш
Гуфт аз ман сухане, дор чу овеза ба гӯш:
Машраби бодагусорони кӯҳан ин будаст,
Ки ту аз майкада хезӣ ҳама мастӣ, ҳама ҳӯш.
Ман нагӯям, ки фурӯ банд лаб аз нуктаи шавқ,
Адаб аз даст мадеҳ, бода ба андоза бинӯш.
Гарди роҳем, вале завқи талаб ҷавҳари мост,
Бандагӣ бо ҳама ҷабрути худоӣ мафурӯш.
ҒУЛОМӢ
Одам аз бебасарӣ бандагии одам кард,
Гавҳаре дошт, вале назри Қубоду Ҷам кард.
Яъне аз хӯйи ғуломӣ зи сагон хортар аст,
Ман надидам, ки саге пеши саге сар ҳам кард.
ЧИСТОНИ ШАМШЕР
Он сахткӯш чист, ки гирад зи санг об,
Мӯҳтоҷи Хизр мисли Сикандар намешавад?
Мисли нигоҳи дидаи намнок покрав,
Дар ҷӯйи обу домани ӯ тар намешавад?
Мазмуни ӯ ба мисраъи барҷастае тамом,
Миннатпазири мисраъи дигар намешавад?
ҶУМҲУРИЯТ
Матоъи маънии бегона аз дунфитратон ҷӯӣ?
Зи мӯрон шӯхии табъи сулаймонӣ намеояд.
Гурез аз тарзи ҷумҳурӣ, ғуломи пухтакорӣ шав,
Ки аз мағзи дусад хар фикри инсонӣ намеояд.
БА МУБАЛЛИҒИ ИСЛОМ ДАР ФАРАНГИСТОН
Замона боз барафрӯхт оташи Намруд,
Ки ошкор шавад ҷавҳари мусалмонӣ.
Биё, ки парда зи доғи ҷигар барандозем,
Ки офтоб ҷаҳонгир шуд зи урёнӣ.
Ҳазор нукта задӣ пеши дилбарони Фаранг,
Гудохтӣ санамонро ба илми бурҳонӣ.
Хабар зи шаҳри Салимо бидеҳ ҳиҷозиро,
Шарори шавқ фишон дар замири тӯронӣ.
Раҳи «Ироқ»-у «Хуросон» зан, эй мақомшинос,
Ба базми аъҷамиён тоза кун ғазалхонӣ.
Басе гузашт, ки дар интизори захмаварист
Чӣ нағмаҳо, ки на хун шуд ба сози афғонӣ.
Ҳадиси ишқ ба аҳли ҳавас чӣ мегӯӣ?
Ба чашми мӯр макаш сурмаи сулаймонӣ!
ҒАНИИ КАШМИРӢ
Ғанӣ-он сухангӯи булбулсафир,
Навосанҷи Кашмири минупазир,
Чу андар саро буд, дар баста дошт,
Чу рафт аз саро, тахтаро во гузошт.
Яке гуфташ:-Эй шоъири дилрасе,
Аҷаб дорад аз кори ту ҳар касе.
Ба посух чӣ хуш гуфт марди фақир,
Фақиру ба иқлими маънӣ амир:
«Зи ман он чӣ диданд, ёрон, равост,
Дар ин хона ҷуз ман матоъе куҷост?»
Ғанӣ то нишинад ба кошонааш,
Матоъи гаронест дар хонааш.
Чу он маҳфилафрӯз дар хона нест,
Тиҳитар аз ин ҳеҷ кошона нест.
ХИТОБ БА МУСТАФО КАМОЛПОШО
(санаи июли соли 1922)
Уммие буд, ки мо аз асари ҳикмати ӯ
Воқиф аз сирри ниҳонхонаи тақдир шудем:
Асли мо як шарари бохтаранге будаст,
Назаре кард, ки хуршеди ҷаҳонгир шудем.
Нуктаи ишқ фурӯ шуст зи дил пири Ҳарам,
Дар ҷаҳон хор ба андозаи тақсир шудем.
Боди саҳрост, ки бо фитрати мо дарсозад,
Аз нафасҳои сабо ғунчаи дилгир шудем.
Оҳ, он ғулғула, к-аз гунбади афлок гузашт,
Нола гардид, чу побанди баму зер шудем.
Эй басо сайд, ки бе дом ба фитрок задем,
Дар бағал тиру камон, куштаи нахчир шудем!
«Ҳар куҷо роҳ диҳад, асп бар он тоз, ки мо
Борҳо мот дар ин арса ба тадбир шудем».*
___________________________________________
* Ин байт аз Назирии Нишопурист (сол вафоташ 1615)
ТАЙЁРА
Сари шохи гул тоире як саҳар
Ҳамегуфт бо тоирони дигар:
«Надоданд бол одамизодаро,
Замингир карданд ин содаро»‘.
Бад-ӯ гуфтам:-«Эй мурғаки бодсанҷ,
Агар ҳарфи ҳақ бо ту гӯям, маранҷ.
Зи тайёра мо болу пар сохтем,
Сӯйи осмон раҳгузар сохтем.
Чӣ тайёра он мурғи гардунсипар,
Пари ӯ зи боли малак тезтар.
Ба парвоз шоҳин, ба нирӯ уқоб,
Ба чашмаш зи Лоҳур то Форёб.
Ба гардун хурӯшавандаву тундҷӯш,
Миёни нишеман чу моҳӣ хамӯш.
«Хирад з-обу гил Ҷабраил офарид,
Заминро ба гардун далил офарид,»
Чу он мурғи зирак каломам шунид,
Маро як назар ошноёна дид.
Парашро ба минқор хориду гуфт:
Ки ман, он чӣ гӯйӣ, надорам шигифт.
Магар, эй нигоҳи ту бар чуну чанд,
Асири тилисми ту пасту баланд.
«Ту кори заминро наку сохтӣ,
Ки бо осмон низ пардохтӣ?»*
_______________________________________________
* Ин байт аз Саъдии Шерозист (соли ваф. 1292)
ИIIIҚ
Он ҳарфи дилфурӯз, ки роз асту роз нест,
Ман фош гӯямат ки шунид, аз куҷо шунид:
Дуздид з-осмону ба гул гуфт шабнамаш,
Булбул зи гул шуниду зи булбул сабо шунид.
ТАҲЗИБ
Инсон, ки рух зи ғозаи таҳзиб барфурӯхт,
Хоки сиёҳи хеш чу ойина вонамуд.
Пӯшид панҷаро таҳи дастонаи ҳарир,
Афсунии қалам шуду теғ аз камар кушуд.
Ин булҳавас санамкадаи сулҳи ом сохт,
Рақсид гирди ӯ ба навоҳои чангу уд.
Дидам чу ҷанг пардаи номуси ӯ дарид,
Ҷуз «ясфику-д-димоъ» «хасимум мубин» набуд!

Майи боқӣ

Ғазалиёт
Баҳор то ба гулистон кашид базми суруд,
Навои булбули шӯрида чашми ғунча кушуд.
Гумон мабар, ки сириштанд дар азал гили мо,
Ки мо ҳанӯз хаёлем дар замири вуҷуд.
Ба илм ғарра машав, кори майкашӣ дигар аст,
Фақеҳи шаҳр гиребону остин олуд.
Баҳор барги парокандаро ба ҳам барбаст,
Нигоҳи мост, ки бар лола рангу об афзуд.
Назар ба хеш фурӯбастаро нишон ин аст,
Дигар сухан насарояд зи ғоибу мавҷуд.
Шабе ба майкада хуш гуфт пири зиндадиле:
Ба ҳар замона Халил асту оташи Намруд.
Чӣ нақшҳо, ки набастам ба коргоҳи ҳаёт,
Чӣ рафтанӣ, ки нарафту чӣ буданӣ, ки набуд.
Ба дайриён сухани нарм гӯ, ки ишқи ғаюр
Бинои буткада афганд дар дили Маҳмуд!
Ба хоки Ҳинд навои ҳаёт беасар аст,
Ки мурда зинда нагардад зи нағмаи Довуд.
***
Ҳалқа бастанд сари турбати ман навҳагарон,
Дилбарон, зӯҳравашон, гулбаданон, симбарон.
Дар чаман қофилаи лолаву гул рахт кушуд,
Аз куҷо омадаанд ин ҳама хунинҷигарон?
Эй, ки дар мадраса ҷӯйӣ адабу донишу завқ,
Нахарад бода кас аз коргаҳи шишагарон!
Хирад афзуд маро дарси ҳакимони Фаранг,
Сина афрӯхт маро сӯҳбати соҳибназарон!
Баркаш он нағма, ки сармояи обу гили туст,
Эй зи худ рафта, тиҳӣ шав зи навои дигарон.
Кас надонист, ки ман низ баҳое дорам,
Он матоъам, ки шавад дастзади бебасарон.
***
Метарошад фикри мо ҳар дам худованде дигар,
Раст аз як банд, то афтод дар банде дигар.
Бар сари бом о, ниқоб аз чеҳра бебокона каш,
Нест дар кӯйи ту чун ман орзуманде дигар!
Баски ғайрат мебарам аз дидаи бинои хеш,
Аз нигаҳ бофам ба рухсори ту рӯбанде дигар.
Як нигаҳ, як хандаи дуздида, як тобанда ашк,
Баҳри паймони муҳаббат нест савганде дигар.
Ишқро нозам, ки аз бетобии рӯзи фироқ,
Ҷони моро баст бо дарди ту пайванде дигар.
То шавӣ бебоктар дар нолаи мурғи баҳор,
Оташе гир аз ҳарими синаам чанде дигар.
Чанги темурӣ шикаст, оҳанги темурӣ ба ҷост,
Сар бурун меорад аз «Сози Самарқанде» дигар.
Раҳ мадеҳ дар Каъба, эй пири Ҳарам, Иқболро,
Ҳар замон дар остин дорад худованде дигар.
***
Маро зи дидаи бино шикояти дигар аст,
Ки чун ба ҷилва дароӣ, хиҷоби ман назар аст.
Ба нуриён зи мани по ба гил паёме гӯй,
Ҳазар зи мушти ғуборе, ки хештаннигар аст.
Наво занему ба базми баҳор месӯзем,
Шарар ба мушти пари мо зи нолаи саҳар аст.
Зи худ рамида чӣ донад навои ман зи куҷост,
Ҷаҳони ӯ дигар асту ҷаҳони ман дигар аст.
Мисоли лола фитодам ба гӯшаи чамане,
Маро зи тири нигоҳе нишона бар ҷигар аст.
Ба кеши зиндадилон зиндагӣ ҷафоталабист,
Сафар ба Каъба накардам, ки роҳ бехатар аст.
Ҳазор анҷуман оростанду барчиданд
Дар ин сароча, ки равшан зи машъали қамар аст.
Зи хоки хеш ба таъмири одамӣ бархез,
Ки фурсати ту ба қадри табассуми шарар аст.
Агар на булҳавасӣ, бо ту нуктае гӯям,
Ки ишқ пухтатар аз нолаҳои беасар аст.
Навои ман ба Аҷам оташи куҳан афрӯхт,
Араб зи нағман шавқам ҳанӯз бехабар аст.
***
Ба ин баҳона, дар ин базм маҳраме ҷӯям,
Ғазал сарояму пайғоми ошно гӯям.
Ба хилвате, ки сухан мешавад ҳиҷоб он ҷо,
Ҳадиси дил ба забони нигоҳ мегӯям.
Пайи назораи рӯи ту мекунам покаш,
Нигоҳи шавқ ба ҷӯи сиришк мешӯям.
Чу ғунча гарчи ба корам гиреҳ зананд, вале
Зи шавқи ҷилвагаҳи офтоб мерӯям.
Чу мавҷ сози вуҷудам зи сели бепарвост,
Гумон мабар, ки дар ин баҳр соҳиле ҷӯям.
Миёнан ману ӯ рабти дидаву назар аст,
Ки дар ниҳояти дурӣ ҳамеша бо ӯям.
Кашид нақши ҷаҳоне ба пардаи чашмам,
Зи дасти шӯъбадабозе асири ҷодӯям.
Даруни гунбади дарбастааш нагунҷидам,
Ман осмони куҳанро чу хори паҳлӯям.
Ба ошён нанишинам зи лаззати парвоз,
Гаҳе ба шохи гулам, гоҳ бар лаби ҷӯям.
***
Хезу ниқоб баркушо пардагиёни созро,
Нағмаи тоза ёд деҳ, мурғи навотирозро.
Ҷода зи хуни раҳравон тахтаи лола дар баҳор,
Нози кӣ роҳ мсзанад қофилаи ниёзро?
Дидаи хобноки ӯ гар ба чаман кушудаӣ,
Рухсати як назар бидеҳ наргиси нимбозро.
«Ҳарфи нагуфтаи шумо бар лаби кӯдакон расид»,
Аз мани безабон бигӯ хилватиёни розро.
Саҷдаи ту бароварад аз дили кофирон хурӯш,
Эй, ки дарозтар кунӣ пеши касон намозро.
Гарчи матоъи ишқро ақл баҳои кам ниҳад,
Ман надиҳам ба тахти Ҷам оҳи ҷигаргудозро.
Барҳамане ба Ғазнавӣ гуфт : — Кароматам нигар,
Ту, ки санам шикастаӣ, банда шудӣ Аёзро.
***
Ба мулозимони султон хабаре диҳам зи розе,
Ки ҷаҳон тавон гирифтан ба навои дилгудозе.
Ба матоъи худ чӣ нозӣ, ки ба шаҳри дардмандон
Дили Ғазнавӣ наарзад ба табассуми Аёзе.
Ҳама ноз бениёзӣ, ҳама соз бенавоӣ,
Дили шоҳ ларза гирад зи гадои бениёзе.
Зи мақоми ман чӣ пурсӣ? Ба тилисми дил асирам,
На нишеби ман нишебе, на фарози ман фарозе.
Раҳи оқилӣ раҳо кун, ки ба ӯ тавон расидан
Ба дили ниёзманде, ба нигоҳи покбозе.
Ба раҳи ту нотамомам, зи тағофули ту хомам,
Маву ҷони нимсӯзе, туву чашми нимбозе.
Раҳи дайр тахтаи гул зи ҷабини саҷда резам,
Ки ниёзи ман нагунҷад ба ду ракъати намозе.
Зи ситези ошноён чӣ ниёзу ноз хезад?
Дилаке баҳонасӯзе, нигаҳе баҳонасозе!
***
Биё, ки соқии гулчеҳра даст бар чанг аст,
Чаман зи боди баҳорон ҷавоби Аржанг аст.
Ҳино зи хуни дили навбаҳор мебандад,
Арӯси лола чӣ андоза ташнаи ранг аст!
Нигоҳ мерасад аз нағмаи дилафрӯзе
Ба маъние, ки бар ҷомаи сухан танг аст.
Ба чашми ишқ нигар то суроғи ӯ гирӣ,
Ҷаҳон ба чашми хирад симиёву найранг аст.
Зи ишқ дарси амал гиру ҳар чӣ хоҳӣ, кун.
Ки ишқ ҷавҳари хуш асту ҷони фарҳанг аст.
Баландтар зи сипеҳр аст манзили ману ту,
Ба роҳи қофила хуршед майли фарсанг аст.
Зи худ гузаштаӣ, эй қатраи муҳоландеш,
Шудам ба баҳру гуҳар барнахостан нанг аст.
Ту қадри хеш надонӣ, баҳо зи ту гирад,
Вагарна лаъли дурахшанда пораи санг аст.
***
Сурат напарастам ман, бутхона шикастам ман,
Он сели сабуксайрам, ҳар банд гусастам ман.
Дар буду пабуди ман андеша гумонҳо дошт,
Аз ишқ ҳувайдо шуд ин нукта, ки ҳастам ман.
Дар Дайр ниёзи ман, дар Каьба намози ман,
Зуннорбадӯшам ман, тасбеҳбадастам ман.
Сармояи дарди ту ғорат натавон кардан,
Ашке, ки зи дил хезад, дар дида шикастам ман.
Фарзона ба гуфторам, девона ба кирдорам,
Аз бодаи шавқи ту ҳушёраму мастам ман.
***
Ҳавои фарвадин дар гулситон майхона месозад,
Сабӯ аз ғунча мерезад, зи гул паймона месозад.
Муҳаббат чун тамом афтад, рақобат аз миён хезад,
Ба тавфи шӯълае парвона бо парвона месозад.
Ба сози зиндагӣ сӯзе, ба сӯзи зиндагӣ созе,
Чӣ бедардона месӯзад, чӣ бетобона месозад!
Танаш аз сояи боли тазарве ларза мегирад,
Чу шоҳинзодае андар қафас бо дона месозад.
Бигӯ Иқболро, эй боғбон, рахт аз чаман бандад,
Ки ин ҷодунаво моро зи гул бегона месозад.
***
Аз мо бигӯ саломе он турки тундхӯро,
К-оташ зад аз нигоҳе як шаҳри орзӯро.
Ин нуктаро шиносад он дил, ки дардманд аст,
Ман гарчи тавба гуфтам, нашкастаам сабӯро.
Эй булбул, аз вафояш сад бор бо ту гуфтам,
Гӯ дар канор гирӣ боз ин рамидабӯро.
***
Рамзи ҳаёт ҷӯйӣ, ҷуз дар тапиш наёбӣ,
Дар қулзум орамидан нанг аст оби ҷӯро.
Шодам, ки ошиқонро сӯзи давом додӣ,
Дармон наёфаридӣ озори ҷустуҷӯро.
Гуфтӣ: маҷӯ висолам, болотар аз хаёлам,
Узри нав офаридӣ ашки баҳонаҷӯро.
Аз нола бар гулистон ошӯби маҳшар овар,
То дам ба сина печад, магзор ҳою ҳуро.
***
Ошно ҳар хорро аз қиссаи мо сохтӣ,
Дар биёбони ҷунун бурдиву расво сохтӣ.
Ҷурми мо аз донае, тақсири ӯ аз саҷдае,
Не ба он бечора месозӣ, на бо мо сохтӣ.
Сад ҷаҳон мерӯяд аз кишти хаёли мо чу гул,
Як ҷаҳону он ҳам аз хуни таманно сохтӣ.
Партави ҳусни ту меафтад бурун монанди ранг,
Сурати май парда аз девори мино сохтӣ.
Тарҳи нав афкан, ки мо ҷиддатписанд афтодаем,
Ин чӣ ҳайратхонаи имрӯзу фардо сохтӣ?
***
Хуш он, ки рахти хирадро ба шӯълаи май сӯхт,
Мисоли лола матоъе зи оташе андӯхт.
Ту ҳам зи соғари май чеҳраро гулистон кун,
Баҳор хирқафурӯшӣ ба сӯфиён омӯхт.
Дилам тапид зи маҳрумии фақеҳи Ҳарам,
Ки пири майкада ҷоме ба фатвие нафрӯхт.
Масанҷ қадри суруд аз навои бесарам,
Зи барқи нағма тавон ҳосили Сикандар сӯхт.
Сабо, ба гулшани Веймар саломи мо бирасон,
Ки чашми нуктаварон хоки он диёр афрӯхт.
***
Биёр бода, ки гардун ба коми мо гардид,
Мисоли ғунча навоҳо зи шохсор дамид.
Хӯрам ба ёди тунукнӯшии имоми Ҳарам,
Ки ҷуз ба сӯҳбати ёрони роздон начашид.
Фузун қабилаи он пухтакор бод, ки гуфт:
«Чароғи роҳи ҳаёт аст ҷилваи умед».
Наво зи ҳавсалаи дӯстон баландтар аст,
Ғазалсаро шудам он ҷо, ки ҳеҷ кас нашунид.
Аёри маърифати муштарист ҷинси сухан,
Хушам аз он, ки матоъи маро касе нахарид.
Зи шеъри дилкаши Иқбол метавон дарёфт,
Ки дарси фалсафа медоду ошиқӣ варзид.
***
Тиру синону ханҷару шамшерам орзуст,
Бо ман маё, ки маслаки Шаббирам орзуст.
Аз баҳри ошёна хасандӯзиам нигар,
Боз ин нигар, ки шӯълаи даргирам орзуст.
Гуфтанд: «Лаб бубанду зи асрори мо магӯ,
Гуфтам, ки хайр! Наъраи табрикам орзуст
Гуфтанд: Ҳар чӣ дар дилат ояд, зи мо бихоҳ.
Гуфтам, ки беҳиҷобии тақдирам орзуст.
Аз рӯзгори хеш надонам ҷуз ин қадар,
Хобам зи ёди рафтану таъбирам орзуст.
Ку он нигоҳи ноз, ки аввал дилам рабуд?
Умрат дароз бод, ҳамон тирам орзуст!
***
Донаи сабҳа ба зуннор кашидан омӯз,
Гар нигоҳи ту дубин аст, надидан омӯз.
По зи хилваткадаи ғунча бурун зан чу шамим,
Бо насими саҳар омезу вазидан омӯз.
Офариданд агар шабнами бемоя туро,
Хезу бар доғи дили лола чакидам омӯз.
Агарат хори гули тозарасе сохтаанд,
Поси номуси чаман дору халидан омӯз.
Боғбон гар зи хиёбоии ту барканд туро,
Сифати сабза дигарбора дамидан омӯз.
То ту сӯзандатару талхтар ойӣ берун,
Узлати хумкадае гиру расидан омӯз.
То куҷо дар таҳи боли дигарон мебошӣ?
Дар ҳавои чаман озода паридан омӯз!
Дари бутхона задам, муғбачагонам гуфтанд:
«Оташе дар Ҳарам афрӯзу тапидан омӯз».
***
Зи хоки хеш талаб оташе, ки пайдо нест,
Таҷаллии дигаре дархури тақозо нест.
Ба мулки Ҷам надиҳам мисраъи Назириро,
«Касе, ки кушта нашуд, аз қабилаи мо нест».
Агарчи ақли фузунпеша лашкаре ангехт,
Ту дилгирифта набошӣ, ки ишқ танҳо нест.
Ту раҳшинос найӣ в-аз мақом бехабарӣ,
Чӣ нағмаест, ки дар барбати Салимо нест.
Назар ба хеш чунон бастаам, ки ҷилваи дӯст
Ҷаҳон гирифту маро фурсати тамошо нест,
Биё, ки ғулғула дар шаҳри дилбарон фиканем,
Ҷунуни зиндадилон ҳарзагарди саҳро нест.
Зи қайду сайди наҳангон ҳикояте овар,
Магӯ, ки заврақи мо рӯшиноси дарё нест.
***
Муриди ҳиммати он раҳравам, ки по нагзошт
Ба ҷодае, ки дар ӯ кӯҳу дашту дарё нест.
Шарики ҳалқаи риндони бодапаймо бош,
Ҳазар зи байъати пире, ки марди ғавғо нест.
Бараҳна ҳарф нагуфтан камоли гӯёист,
Ҳадиси хилватиён ҷуз ба рамзу имо нест.
***
Мавҷро аз синаи дарё гусастан метавон,
Баҳри бепоён ба ҷӯйи хеш бастан метавон.
Аз навое метавон як шаҳри дил дар хун нишонд,
Як чаман гул аз насиме сина хастан метавон.
Метавон Ҷибрилро гунҷишки дастомӯз кард,
Шаҳпараш бо мӯйи оташдида бастан метавон.
Эй Сикандар, салтанат нозуктар аз ҷоми Ҷам аст,
Як ҷаҳон ойина аз санге шикастан метавон.
Гар ба худ маҳкам шавӣ, сели балоангез чист?
Мисли гавҳар дар дили дарё нишастан метавон.
Ман фақири бениёзам, машрабам ин асту бас,
Мумиёе хостан натвон, шикастан метавон.
***
Сад нолаи шабгире, сад субҳи балохезе,
Сад оҳи шараррезе, як шеъри диловезе.
Дар ишқу ҳаваснокӣ донӣ, ки тафовут чист?
Он тешаи Фарҳоде, ин ҳилаи Парвезе.
Бо пардагиён баргӯ, к-ин мушти ғубори ман
Гардест назарбозе, хокест балохезе.
Ҳушам барад, эй мутриб, мастам кунад, эй соқӣ,
Гулбонги диловезе аз мурғи саҳархезе.
Аз хоки Самарқанде тарсам, ки дигар хезад
Ошӯби Ҳалокуе, ҳангомаи Чингизе.
Мутриб, ғазале, байте аз Муршиди Рум овар,
То ғӯта задан ҷонам дар оташи Табрезе.
***
Боз ба сурма тоб деҳ чашми карашмазойро,
Завқи ҷунун дучанд кун шавқи ғазалсаройро.
Нақши дигар тароз деҳ, одами пухтатар биёр,
Лӯъбати хок сохтан менасазад Худойро.
Қиссаи дил нагуфтанист, дарди ҷигар нуҳуфтанист,
Хилватиён, куҷо барам лаззати ҳой-ҳойро?
Оҳи дарунатоб ку, ашки ҷигаргудоз ку?
Шиша ба санг мезанам ақли гиреҳкушойро.
Базм ба боғу роғ каш, захма ба тори чанг зан,
Бода бихӯр, ғазал сарой, банд кушо қабойро.
Субҳ дамиду корвон кард намозу рахт баст,
Ту нашунидаӣ магар замзаман даройро?
Нози шаҳон намекашам, захми карам намехӯрам,
Дарнигар, эй ҳавасфиреб, ҳиммати ин гадойро.
***
Фиреби кашмакаши ақл диданӣ дорад,
Ки мири қофилаву завқи раҳзанӣ дорад.
Нишони роҳ зи ақли ҳазорҳила мапурс,
Биё, ки ишқ камоле зи якфанӣ дорад.
Фаранг гарчи сухан бо ситора мегӯяд,
Ҳазар, ки шеваи ӯ ранги ҷавзанӣ дорад.
Зи маргу зист чӣ пурсӣ дар ин работи куҳан,
Ки зист коҳиши ҷон, марг ҷонканӣ дорад.
Сари мазори шаҳидон яке инон даркаш,
Ки безабонии мо ҳарфи гуфтанӣ дорад.
Дигар ба дашти Араб хайма зан, ки базми Аҷам
Майи гузаштаву ҷоми шикастанӣ дорад.
На шайхи шаҳр, на шоъир, на хирқапӯш Иқбол,
Фақири роҳнишин асту дил ғанӣ дорад.
***
Ҳасрати ҷилваи он моҳи тамоме дорам,
Даст бар сина, назар бар лаби боме дорам.
Ҳусн мегуфт, ки шоме напазирад саҳарам,
Ишқ мегуфт, табу тоби давоме дорам.
На ба имрӯз асирам, на ба фардо, на ба дӯш,
На нишебе, на фарозе, на мақоме дорам.
Бодаи розаму паймонагусоре ҷӯям,
Дар хароботи муғон гардиши ҷоме дорам.
Бениёзона зи шӯрида навоям магузар,
Мурғи лоҳутаму аз дӯст паёме дорам.
Парда баргираму дар парда сухан мегӯям,
Теғи хунрезаму худро ба наёме дорам.
***
Ба шохи зиндагии мо наме зи ташналабист,
Талоши чашман ҳайвон далели камталабист.
Ҳадиси дил ба кӣ гӯям, чӣ роҳ баргирам?
Ки оҳ беасар асту нигоҳ беадабист.
Ғазал ба замзама хон, парда пасттар гардон,
Ҳанӯз нолаи мурғон навои зерилабист.
Матоъи қофилаи мо ҳиҷозиён бурданд,
Вале забон накушоӣ, ки ёри мо арабист.
Ниҳоли Турк зи барқи Фаранг бор овард,
Зуҳури Мустафавиро баҳона Булаҳабист.
Масанҷ маънии ман дар аёри Ҳинду Аҷам,
Ки асли ин гуҳар аз гиряҳои нимишабист.
Биё, ки ман зи хуми Пири Рум овардам
Майи сухан, ки ҷавонтар зи бодаи инабист.
***
Фарқе наниҳад ошиқ дар Каъбаву Бутхона,
Ин ҷилвати ҷонона, он хилвати ҷонона.
Шодам, ки мазори ман дар кӯйи Ҳарам бастанд,
Роҳе зи мижа ковам аз Каъба ба Бутхона.
Аз базми ҷаҳон хуштар, аз ҳуру ҷинон хуштар
Як ҳамдами фарзона в-аз бода ду паймона.
Ҳар кас нигаҳе дорад, ҳар кас сухане дорад,
Дар базми ту мехезад афсона зи афсона.
Ин кист, ки бар дилҳо оварда шабехуне?
Сад шаҳри таманноро яғмо зада туркона!
Дар дашти ҷунуни ман Ҷибрил забун сайде,
Яздон ба каманд овар, эй ҳиммати мардона.
Иқбол ба минбар зад розе, ки набояд гуфт,
Нопухта бурун омад аз хилвати майхона.
***
Бе ту аз хоби адам дида кушудан натавон,
Бе ту будан натавон, бо ту набудан натавон.
Дар ҷаҳон аст дили мо, ки ҷаҳон дар дили мост,
Лаб фурӯ банд, ки ин уқда кушудан натавон.
Дили ёрон зи навоҳои парешонам сӯхт,
Ман аз он нағма тапидам, ки сурудан натавон.
Эй сабо, аз тунукафшонии шабнам чӣ шавад,
Табу тоб аз ҷигари лола рабудан натавон.
Дил ба Ҳақ банду кушоде зи салотин маталаб,
Ки ҷабин бар дари ин буткада судан натавон.
***
Ин гунбади миноӣ, ин пастиву болоӣ,
Даршуд ба дили ошиқ, бо ин ҳама паҳноӣ.
Асрори азал ҷӯйӣ? Бар худ назаре во кун,
Яктоиву бисёрӣ, пинҳониву пайдоӣ.
Эй ҷони гирифторам, дидӣ, ки муҳаббат чист?
Дар сина наёсоӣ, аз дидӣ бурун ойӣ.
Бархез, ки фарвардин афрӯхт чароғи гул,
Бархезу даме биншин бо лолаи саҳроӣ.
Ишқ асту ҳазор афсун, ҳусн асту ҳазор ойин,
Не ман ба шумор оям, не ту ба шумор ойӣ.
Сад раҳ ба фалак баршуд, сад раҳ ба замин даршуд,
Хоқонию фағфурӣ, ҷамшедию дороӣ.
Ҳам бо худу ҳам бо ӯ, хиҷрон, ки висол аст ин?
Эй ақл, чӣ мегӯӣ, эй ишқ, чӣ фармоӣ?
БА ЯКЕ АЗ СӮФИЯ НАВИШТА ШУД
Ҳаваси манзили Лайло на ту дорию на ман,
Ҷигари гармии саҳро на ту дорию на ман.
Ман ҷавонсоқию ту пири куҳанмайкадаӣ,
Базми мо ташнаю саҳбо на ту дорию на ман.
Дилу дин дар гарави зӯҳравашони аҷамӣ,
Оташи шавқи Салимо на ту дорию на ман.
Хазафе буд, ки аз соҳили дарё чидем,
Донаи гавҳари якто на ту дорию на ман.
Дигар аз Юсуфи гумгашта сухан натвон гуфт,
Тапиши хуни Зулайхо на ту дорию на ман.
Ба кӣ бо нури чароғи таҳи домон созем?
Тоқати ҷилваи Сино на ту дорию на ман.
***
Далели манзили шавқам, ба доманам овез,
Шарар зи оташи нобам, ба хоки хеш омез.
Арӯси лола бурун омад аз сарочаи ноз,
Биё, ки ҷони ту сӯзам зи ҳарфи шавқангез.
Ба ҳар замона ба услуби тоза мегӯянд
Ҳикояти ғами Фарҳоду ишрати Парвез.
Агарчи зодаи Ҳиндам, фурӯғи чашми ман аст
Зи хоки поки Бухорову Кобулу Табрез!
***
Дар ҷаҳони дили мо даври қамар пайдо нест,
Инқилобест, вале шому саҳар пайдо нест.
Войи он қофила, к-аз дунии ҳиммат мехост
Раҳгузоре, ки дар ӯ ҳеҷ хатар пайдо нест.
Бигзар аз ақлу даровез ба мавҷи ями ишқ,
Ки дар он ҷӯйи тунукмоя гуҳар пайдо нест.
Он чӣ мақсуди таку този хаёли ману туст,
Ҳаст дар дидаву монанди назар пайдо нест.
***
Гиряи мо беасар, нолаи мо норасост,
Ҳосили ин сӯзу соз як дили хуниннавост.
Дар талабаш дил тапид, Дайру Ҳарам офарид,
Мо ба таманнои ӯ, ӯ ба тамошои мост.
Пардагиён беҳиҷоб, ман ба худӣ даршудам,
Ишқи ғаюрам нигар, майли тамошо кирост!
Мутриби майхона дӯш нуктаи дилкаш суруд,
Бода чашидан хатост, бода кашидан равост.
Зиндагии раҳравон дар таку тоз асту бас,
Қофилаи мавҷро ҷодаву манзил куҷост.
Шӯълаи даргир зад бар хасу хошоки ман
Муршиди Румӣ, ки гуфт: «Манзили мо кибриёст».
***
Сӯзи сухан зи нолаи мастонаи дил аст,
Ин шамъро фурӯғ зи парвонаи дил аст.
Мушти гилему завқи фиғоне надоштем,
Ғавғои мо зи гардиши паймонаи дил аст.
Ин тирахокдон, ки ҷаҳон ном кардаӣ,
Фарсуда пайкаре зи санамхонаи дил аст.
Андар расад нишаста ҳакими ситорабин
Дар ҷустуҷӯи сарҳади вайронаи дил аст.
Лоҳутиён асири каманди нигоҳи ӯ,
Сӯфӣ ҳалоки шеваи турконаи дил аст.
Маҳмуди Ғазнавӣ, ки санамхонаҳо шикаст,
Зуннории бутони санамхонаи дил аст.
Ғофилтаре зи марди мусалмон надидаам,
Дил дар миёни синаву бегонаи дил аст.
Сатват аз кӯҳ ситонанду ба коҳе бахшанд,
Кулаҳи Ҷам ба гадои сари роҳе бахшанд.
Дар раҳи ишқ фалон ибни фалон чизе нест,
Яди байзои Калиме ба сиёҳе бахшанд.
Гоҳ шоҳӣ ба ҷигаргӯшаи султон надиҳанд,
Гоҳ бошад, ки ба зиндонии чоҳе бахшанд.
Фақрро низ ҷаҳонбону ҷаҳонгир кунанд,
Ки ба ин роҳнишин теғи нигоҳе бахшанд.
Ишқ помоли хирад гашту ҷаҳон дигар шуд,
Бувад оё, ки маро рухсати оҳе бахшанд?
***
На ту андар Ҳарам гунҷӣ, на дар бутхона меоӣ,
Валекин сӯйи муштоқон чӣ муштоқона меойӣ!
Қадам бебоктар неҳ дар ҳарими ҷони муштоқон,
Ту соҳибхонаӣ охир, чаро дуздома меойӣ?
Ба ғорат мебарӣ сармояи тасбеҳхононро,
Ба шабхуни дили зуннориён туркона меойӣ.
Гаҳе сад лашкар ангезӣ, ки хуни дӯстон рсзӣ,
Гаҳе дар анҷуман бо шишаву паймона меойӣ.
Ту бар нахли Калиме бе муҳобо шӯъла мерезӣ
Ту бар шамъи ятиме сурати парвона меойӣ.
Биё, Иқбол, ҷоме аз хумистони худӣ даркаш,
Ту аз майхонаи Мағриб зи худ бегона меойӣ.
***
Табу тоби буткадаи Аҷам нарасад ба сӯзу гудози ман,
Ки ба як нигоҳ Муҳаммади арабӣ гирифт Ҳиҷози ман.
Чӣ кунам, ки ақли баҳонаҷӯ гиреҳе ба рӯйи гиреҳ занад,
Назаре, ки гардиши чашми ту шиканад тилисмимаҷози ман.
Нарасад фусунгарии хирад ба тапидани дили зинда,
Зи куништи фалсафиён даро ба ҳарими сӯзу гудози ман.
***
Мисли ойина машав маҳви ҷамоли дигарон,
Аз дилу дида фурӯ шӯй хаёли дигарон.
Оташ аз нолаи мурғони Ҳарам гиру бисӯз
Ошёне, ки ниҳодӣ ба ниҳоли дигарон.
Дар ҷаҳон болу пари хеш кушудан омӯз,
Ки паридан натавон бо пару боли дигарон.
Марди озодаму он гуна ғаюрам, ки маро
Метавон кушт ба як ҷоми зулоли дигарон.
Эй, ки наздиктар аз ҷонию пинҳон зи нигаҳ,
Ҳаҷри ту хуштарам ояд зи висоли дигарон!
***
Ҷаҳони ишқ на мирӣ, на сарварӣ донад,
Ҳамин бас аст, ки ойини чокарӣ донад.
На ҳар кӣ тавфи буте карду баст зунноре,
Санампарастиву одоби кофарӣ донад.
Ҳазор Хайбару сад гуна аждар аст ин ҷо,
На ҳар ки нони ҷавин хӯрд ҳайдарӣ донад.
Ба чашми аҳли назар аз Сикандар афзун аст,
Гадогаре, ки маоли сикандарӣ донад.
Ва ишваҳои ҷавонони моҳсимо чист?
Даро ба халқаи пире, ки дилбарӣ донад.
Фаранг шишагарӣ карду ҷому мино рехт,
Ба ҳайратам, ки ҳамин шишаро парӣ донад!
Чӣ гӯямат зи мусалмони номусалмоне,
Ҷуз ин, ки пури Халил асту озарӣ донад.
Яке ба ғамкадаи ман гузар куну бингар
Ситорасӯхтае кимёгарӣ донад!
Биё, ба маҷлиси Иқболу як-ду соғар каш,
Агарчи сар натарошад, қаландарӣ донад.
***
Хоҷае нест, ки чун банда парастораш нест,
Бандае нест, ки чун хоҷа харидораш нест.
Гарчи аз Туру Калим аст баёни воъиз,
Тоби он ҷилва ба ойинаи гуфтораш нест.
Пири мо маслиҳатан рӯ ба маҷоз овардаст,
Варна бо зӯҳравашон ҳеҷ сару кораш нест.
Дил ба ӯ банду аз ин хирқафурӯшон бигрез,
Нашавӣ сайди ғазоле, ки зи тотораш нест.
Нағмае офият аз барбати ман металабӣ?
Аз куҷо баркашам он нағма, ки дар тораш нест?
Дили мо қашқа заду барҳаманӣ кард, вале
Ончунон кард, ки шоистаи зуннораш нест.
Ишқ дар сӯҳбати майхона ба гуфтор ояд,
З-он, ки дар Дайру Ҳарам маҳрами асрораш нест.
***
Биё, ки булбули шӯрида нағмапардоз аст,
Арӯси лола саропо карашмаву ноз аст.
Наво зи пардаи ғайб аст, эй мақомшинос,
На аз гулӯи ғазалхон, на аз раги соз аст.
Касе, ки захма расонад ба тори сози ҳаёт,
Зи ман бигир, ки он банда маҳрами роз аст.
Маро зи пардагиёни ҷаҳон хабар доданд,
Вале забон накушоям, ки чарх каҷбоз аст.
Сухан дурушт магӯ, дар тариқи ёрӣ кӯш,
Ки сӯҳбати ману ту дар ҷаҳон худосоз аст.
Куҷост манзили ин хокдони тираниҳод,
Ки ҳар чӣ ҳаст, чу реги равон ба парвоз аст.
Танам гуле зи хиёбони ҷаннати Кашмир,
Дил аз ҳарими Ҳиҷозу наво зи Шероз аст.
***
Хокему тундсайр мисоли ситораем,
Дар нилгун яме ба талоши канораем.
Буду набуди мост зи як шӯълаи ҳаёт,
Аз лаззати худӣ чу шарар пора-пораем.
Бо нуриён бигӯ, ки зи ақли баланддаст
Мо хокиён ба дӯши Сурайё савораем.
Дар ишқ ғунчаем, ки ларзад зи боди субҳ,
Дар кору зиндагӣ сифати санги хораем.
Чашм офаридаем чу наргис дар ин чаман,
Рӯбанд баркушо, ки саропо назораем.
***
Араб аз сиришки хунам ҳама лолазор бодо,
Аҷами рамидабӯро нафасам баҳор бодо.
Тапиш аст зиндагонӣ, тапиш аст ҷовидонӣ,
Ҳама зарраҳои хокам дили беқарор бодо!
На ба ҷодае қарораш, на ба манзиле мақомаш,
Дилӣ ман-мусофири ман, ки худош ёр бодо.
Ҳазар аз хирад, ки бандад ҳама нақши номуродӣ,
Дили мо барад ба созе, ки гусастатор бодо.
Ту ҷавони хомсӯзӣ, суханам тамом сӯзӣ,
Ғазале, ки месароям, ба ту созгор бодо.
Чу ба ҷони ман дароӣ, дигар орзӯ набинӣ,
Магар ин, ки шабнами ту ями беканор бодо.
Нашавад насиби ҷонат, ки даме қарор гирад,
Табу тоби зиндагонӣ ба ту ошкор бодо.
***
Назари ту ҳама тақсиру хирад кӯтоҳӣ,
Нарасӣ ҷуз ба тақозои Калимуллоҳӣ.
Роҳ кӯр аст, ба худ ғӯта зан, эй солики роҳ,
Ҷодаро гум накунад дар таҳи дарё моҳӣ.
Ҳоҷате пеши салотин набарад марди ғаюр,
Чӣ тавон кард, ки аз кӯҳ наояд коҳӣ.
Магзар аз нағмаи шавқам, ки биёбӣ дар пай
Рамзи дарвешию сармояи шоҳаншоҳӣ.
Нафасам бо ту кунад, он чӣ ба гул кард насим,
Агар аз лаззати оҳи саҳарӣ огоҳӣ.
Эй фалак, чашми ту бебоку балоҷӯст ҳанӯз,
Мешиносам, ки тамошои дигар мехоҳӣ.
***
Сархуш аз бодаи ту хумшикане нест, ки нест,
Масти лаълайни ту ширинсухане нест, ки нест.
Дар қабои арабӣ хуштарак ойӣ ба нигоҳ,
Рост бар қомати ту пираҳане нест, ки нест.
Гарчи лаъли ту хамӯш аст, вале чашми туро
Бо дили хуншудаи мо сухане нест, ки нест.
То ҳадиси ту кунам, базми сухан месозам,
Варна дар хилвати ман анҷумане нест, ки нест.
Эй мусалмон, дигар эъҷози Сулаймон омӯз,
Дида бар хотами ту Аҳримане нест, ки нест.
***
Агарчи зеби сараш афсару кулоҳе нест,
Гадои кӯйи ту камтар зи подшоҳе нест.
Ба хоб рафта ҷавонону мурдадил пирон,
Насиби синаи кас оҳи субҳгоҳе нест.
Ба ин баҳона ба дашти талаб зи по манишин,
Ки дар замонаи мо ошнойи роҳе нест.
Зи вақти хеш чӣ ғофил нишастаӣ?
Дарёб замонае, ки ҳисобаш зи солу моҳе нест.
Дар ин работи куҳан чашми офият дорӣ?
Туро ба кашмакаши зиндагӣ нигоҳе нест.
Гуноҳи мо чӣ нависанд котибони амал,
Насиби мо зи ҷаҳони ту ҷуз нигоҳе нест.
Биё, ки домани Иқболро ба даст орем,
Ки ӯ зи хирқафурӯшони хонақоҳе нест.
* * *
Шӯъла дар оғӯш дорад ишқи бепарвои ман,
Барнахезад як шарор аз ҳикмати нозои ман.
Чун тамом афтад, саропо ноз мегардад ниёз,
Қайсро Лайло ҳаменоманд дар саҳрои ман.
Баҳри даҳлези ту аз Ҳиндустон овардаам
Саҷдаи шавқе, ки хун гардид дар симои ман.
Теғи «ло» дар панҷаи ин кофири дерина деҳ,
Боз бингар дар ҷаҳон ҳангоман «илло»-и ман.
Гардише бояд, ки гардун аз замири рӯзгор
Дӯши ман боз орад андар кисвати фардои ман.
Аз сипеҳри боргоҳат як ҷаҳон вофирнасиб,
Ҷилвае дорӣ дареғ аз водии Синои ман.
Бо Худо дар парда гӯям, бо ту гӯям ошкор,
Ё Расулуллоҳ! Ӯ пинҳону ту пайдои ман.
* * *
Бутони тоза тарошидаӣ, дареғ аз ту,
Даруни хеш наковидаӣ, дареғ аз ту.
Чунон гудохтаӣ аз ҳарорати Афранг,
Зи чашми хеш таровидаӣ, дареғ аз ту.
Ба кӯчае, ки диҳад хокро баҳои баланд,
Ба ним ғамза наарзидаӣ, дареғ аз ту.
Гирифтам ин, ки китоби хирад фурӯ хондӣ,
Ҳадиси шавқ нафаҳмидаӣ, дареғ аз ту.
Тавофи Каъба задӣ, гирди Дайр гардидӣ,
Нигаҳ ба хеш напечидаӣ, дареғ аз ту.

Нақши Фаранг

Паём
Аз ман, эй боди сабо, гӯй ба донои Фаранг,
Ақл то бол кушудаст, гирифтортар аст.
Барқро ин ба ҷигар мезанад, он ром кунад,
Ишқ аз ақли фусунпеша ҷигардортар аст.
Чашм ҷуз ранги гулу лола набинад, варна,
Он чӣ дар пардаи ранг аст, падидортар аст.
Аҷаб он аст, ки эъҷози Масеҳо дорӣ,
Аҷаб ин аст, ки бемори ту бемортар аст.
Дониш андӯхтаӣ, дил зи каф андохтаӣ,
Оҳ з-он нақди гаронмоя, ки дарбохтаӣ!
***
Ҳикмати фалсафа корест, ки поёнаш нест,
Силии ишқу муҳаббат ба дабистонаш нест.
Бештар роҳи дили мардуми бедор занад,
Фитнае нест, ки дар чашми сухандонаш нест.
Дил зи нози хунуки ӯ ба тапидан нарасад,
Лаззате дар халиши ғамзаи пинҳонаш нест.
Дашту кӯҳсор навардиду ғазоле нагирифт,
Тавфи гулшан заду як гул ба гиребонаш нест.
Чора ин аст, ки аз ишқ кушоде талабем,
Пеши ӯ саҷда гузорему муроде талабем.
***
Ақл чун пой дар ин роҳ ҳам андар ҳам зад,
Шӯъла дар об давониду ҷаҳон барҳам зад.
Кимиёсозии ӯ реги равонро зар кард,
Вар дили сӯхта иксири муҳаббат кам зад.
Вой бар содагии мо, ки фусунаш хӯрдем,
Раҳзанс буд, камин карду раҳи одам зад.
Ҳунараш хок баровард зи таҳзиби Фаранг,
Боз он хок ба чашми писари Марям зад.
Шараре коштану шӯъла дурудан то кай?
Укда бар дил задану боз кушудам то кай?
***
Ақли худбин дигару ақли ҷаҳонбин дигар аст,
Боли булбул дигару бозуи шоҳин дигар аст.
Дигар аст он, ки барад донаи афтода зи хок,
Он, ки гирад хуриш аз донаи Парвин, дигар аст.
Дигар аст он, ки занад сайри чаман мисли насим,
Он, ки даршуд ба замири гулу насрин, дигар аст.
Дигар аст он, сӯйи нӯҳ парда кушодан назаре,
Ин сӯйи парда гумону занну тахмин дигар аст.
Эй хуш он ақл, ки паҳнои ду олам бо ӯст,
Нури африштаву сӯзи дили одам бо ӯст.
* * *
Мо зи хилваткадаи ишқ бурун тохтаем,
Хоки поро сифати ойина пардохтаем.
Дарнигар ҳиммати моро, ки ба дове фиканем
Ду ҷаҳонро, ки ниҳон бурда, аён бохтаем.
Пеши мо мегузарад силсилаи шому саҳар,
Бар лаби ҷӯйи равон хайма барафрохтаем.
Дар дили мо, ки бар ин дайри куҳан шабхун рехт,
Оташе буд, ки дар хушку тар андохтаем.
Шӯъла будем, шикастему шарар гардидем,
Соҳиби завқу таманнову назар гардидем.
***
Ишқ гардид ҳаваспешаву ҳар банд гусаст,
Одам аз фитнаи ӯ сурати моҳӣ дар шаст.
Разм бар базм писандиду сипоҳе орост,
Теғи ӯ ҷуз ба сару синаи ёрон нанишаст.
Раҳзаниро, ки бино кард, ҷаҳонбоне гуфт,
Ситами хоҷагии ӯ камари банда шикаст.
Беҳиҷобона ба бонги дафу най мерақсад,
Ҷоме аз хуни азизони тунукмоя ба даст.
Вақти он аст, ки ойини дигар тоза кунем,
Лавҳи дил пок бишӯему зи сар тоза кунем.
***
Афсари подшаҳӣ рафту ба яғмоӣ рафт,
Найи искандарию нағмаи дороӣ рафт.
Кӯҳкан теша ба даст омаду парвезӣ хост,
Ишрати хоҷагию меҳнати лолоӣ рафт.
Юсуферо зи асирӣ ба азизӣ бурданд,
Ҳама афсонаю афсуни зулайхоӣ рафт.
Розҳое, ки ниҳон буд, ба бозор афтод,
Он сухансозиву он анҷуманороӣ рафт.
Чашм бикшой, агар чашми ту соҳибназар аст,
Зиндагӣ дар пайи таъмири ҷаҳони дигар аст.
***
Ман дар ин хоки кӯҳан гавҳари ҷон мебинам,
Чашми ҳар зарра чу анҷум нигарон мебинам.
Донаеро, ки ба оғӯши замин аст ҳанӯз,
Шох дар шоху барӯманду ҷавон мебинам.
Кӯҳро мисли пари коҳ сабук меёбам,
Пари коҳе сифати кӯҳи гарон мебинам.
Инқилобе, ки нағунҷад ба замири афлок,
Бинаму ҳеҷ надонам, ки чӣ сон мебинам.
Хуррам он кас, ки дар ин гард саворе бинад,
Ҷавҳари нағма зи ларзидани торе бинад.
* * *
Зиндагӣ ҷӯйи равон асту равон хоҳад буд,
Ин майи кӯҳна ҷавон асту ҷавон хоҳад буд.
Он чӣ будасту набояд, зи миён хоҳад рафт,
Он чӣ боисту набудаст, ҳамон хоҳад буд.
Ишқ аз лаззати дидор саропо назар аст,
Ҳусн муштоқи намуд асту аён хоҳад буд.
Он замине, ки бар ӯ гиряи хунин задаам,
Ашки ман дар ҷигараш лаъли гарон хоҳад буд.
«Муждаи субҳ дар ин тирашабонам доданд,
Шамъ куштанду зи хуршед нишонам доданд.»*
_________________________________________________
* Ин байт аз шоири классики адабиёти урду ва форсизабони Ҳинду
Покистон Мирзо Асадуллоҳи Ғолиб (1797-1869) аст.
ҶАМЪИЯТ-УЛ-АҚВОМ
НАҚШИ ФАРАНГ
Барфитад то равиши разм дар ин базми куҳан,
Дардмандони ҷаҳон тарҳи нав андохтаанд.
Ман аз ин беш надонам, ки кафандузде чанд,
Баҳри тақсими қубур анҷумане сохтаанд!
Шопенҳауер ва Нича
Мурғе зи ошёна ба сайри чаман парид,
Хоре зи шохи гул ба тани нозукаш халид.
Бад гуфт фитрати чамани рӯзгорро,
Аз дарди хешу ҳам зи ғами дигарон тапид.
Доғе зи хуни бегунаҳе лоларо шумурд,
Андар тилисми ғунча фиреби баҳор дид.
Гуфт:-Андар ин саро, ки бинояш фитода каҷ
Субҳе куҷо, ки чарх дар ӯ шомҳо начид?
Нолид, то ба ҳавсалаи он навотароз
Хун гашт нағмаву зи ду чашмаш фурӯ чакид.
Сӯзи фиғони ӯ ба дили ҳудҳуде гирифт,
Бо нӯки хеш хор зи андоми ӯ кашид.
Гуфташ, ки суди хеш зи ҷайби зиён барор,
Гул аз шикофи сина зари ноб офарид.
Дармон зи дард соз, агар хастатан шавӣ,
Хӯгир ба хор шав, ки саропо чаман шавӣ.
Фалсафа ва сиёсат
Фалсафиро бо сиёсатдон ба як мизон масанҷ,
Чашми он хуршедкӯре, дидаи ин бе наме.
Он тарошад қавли Ҳақро ҳуҷҷати ноустувор,
Ин тарошад қавли ботилро далели маҳкаме!
СӮҲБАТИ РАФТАГОН
(Дар олами боло)
Толстой
Боркаши Аҳриман, лашкарии шаҳриёр,
Аз пайи нони ҷавин теғи ситам баркашид.
Зишт ба чашмаш накӯст, мағз надонад зи пӯст,
Мардаки бегонадӯст синаи хешон дарид.
Доруи беҳушӣ аст: тоҷ, калисо, ватан,
Ҷони худододро хоҷа ба ҷоме харид.
Карл Маркс
Роздони ҷузву кул аз хеш номаҳрам шудаст,
Одам аз сармоядорӣ қотили одам шудаст.
Ҳегел
Ҷилва диҳад боғу роғ маънии мастурро,
Айни ҳақиқат нигар ханзалу ангурро.
Фитрати аздодхез лаззати пайкор дод,
Хоҷаву муздурро, омиру маъмурро.
Толстой
Ақли дурӯ офарид фалсафаи худпараст,
Дарси ризо медиҳӣ бандаи муздурро.
Маздак
Донаи Эрон зи кишти зору қайсар бардамид,
Марги нав мерақсад андар қасри султону амир.
Муддате дар оташи Намруд месӯзад Халил,
То тиҳӣ гардад ҳаримаш аз худовандони пир.
Даври парвезӣ гузашт, эй куштаи Парвез, хез,
Неъмати гумгаштаи худро зи Хусрав боз гир!
Кӯҳкан
Нигори ман, ки басе содаву камомез аст,
Ситезакешу ситамкӯшу фитнаангез аст.
Буруни ӯ ҳама базму даруни ӯ ҳама разм,
Забони ӯ зи Масеҳу дилаш зи Чингиз аст.
Гусаст ақлу ҷунун ранг басту дида гудохт,
Даро ба ҷилва, ки ҷонам зи шавқ лабрез аст.
Агарчи тешаи ман кӯҳро зи по овард,
Ҳанӯз гардиши гардун ба коми Парвез аст.
и хок то ба фалак ҳар чӣ ҳаст, раҳпаймост,
Қадам кушой, ки рафтори корвон тез аст.
Нича
Аз сустии аносири инсон дилаш тапид,
Фикри ҳаким пайкари маҳкамтар офарид.
Афканд дар Фаранг сад ошӯби тозае,
Девонае ба коргаҳи шишагар расид.
Ҳаким Эйнштейн
Ҷилвае мехост монанди Калими носабур,
То замири мустанири ӯ кушуд асрори нур.
Аз фарози осмон то чашми одам як нафас,
Зудпарвозе, ки парвозаш наёяд дар шуъур.
Хилвати ӯ дар зуғоли тирафом андар мағок,
Ҷилваташ сӯзад дарахтеро чу хас болои Тур.
Бе тағайюр дар тилисми чуну чанду бешу кам,
Бартар аз пасту баланду деру зуду назду дур.
Дар ниҳодаш тору шеду сӯзу созу маргу зист,
Аҳриман аз сӯзи ӯ в-аз сози ӯ Ҷибрилу ҳур.
Ман чӣ гӯям аз мақоми он ҳакими нуктасанҷ,
Карда Зартуште зи насли Мӯсиву Ҳорун зуҳур!
Байрон
Мисоли лолаву гул шӯъла аз замин рӯяд,
Агар ба хоки гулистон таровад аз ҷомаш.
Набуд дархӯри табъаш ҳавои сарди Фаранг,
Тапид пайки муҳаббат зи сӯзи пайғомаш.
Хаёли ӯ чӣ парихонае бино кардаст,
Шабоб ғаш кунад аз ҷилваи лаби бомаш.
Гузошт тоири маънӣ нишемани худро,
Ки созгортар афтод халқаи домаш!
Нича
Гар наво хоҳӣ, зи пеши ӯ гурез,
Дар найи килкаш ғиреви тундар аст.
Нештар андар дили Мағриб фишурд,
Дасташ аз хуни чалипо аҳмар аст.
Он, ки бар тарҳи ҳарам бутхона сохт,
Қалби ӯ мӯъмин, димоғаш кофар аст.
Хешро дар нори он Намруд сӯз,
3-он, ки бустони Халил аз озар аст.
Ҷалол ва Ҳегел
Мекушудам шабе ба нохуни фикр
Уқдаҳои ҳакими олмонӣ.
Он, ки андешааш бараҳна намуд
Абадиро зи кисвати онӣ.
Пеши арзи хаёли ӯ гетӣ
Хиҷил омад зи тангдомонӣ.
Чун ба дарёи ӯ фурӯ рафтам,
Киштии ақл гашт тӯфонӣ.
Хоб бар ман дамид афсуне
Чашм бастам зи боқиву фонӣ.
Нигаҳи шавқ тезтар гардид,
Чеҳра бинмуд Пири яздонӣ.
Офтобе, ки аз таҷаллии ӯ
Уфуқи Руму Шом нуронӣ.
Шӯълааш дар ҷаҳони тираниҳод
Ба биёбон чароғи раҳбонӣ.
Маънӣ аз ҳарфи ӯ ҳамерӯяд
Сифати лолаҳои нӯъмонӣ.
Гуфт бо ман:-Чӣ хуфтаӣ, бархез!
Ба саробе сафина меронӣ?
«Ба хирад роҳи ишқ мепӯйӣ?
Ба чароғ офтоб меҷӯйӣ?»*
__________________________________________
* Ин байт аз Ҷалолиддини Румист
Петефи
Нафасе дар ин гулистон зи арӯси гул сурудӣ,
Ба диле ғаме фузудӣ, зи диле ғаме рабудӣ.
Ту ба хуни хеш бастӣ кафи лоларо нигоре,
Ту ба оҳи субҳгоҳӣ дили ғунчаро кушудӣ.
Ба навои худ гум астӣ, сухани ту-марқади ту,
Ба замин на боз рафтӣ, ки ту аз замин набудӣ!
МУҲОВАРАИ ҲАКИМИ ФАРОНСАВӢ
ОГЮСТ КОНТ ВА МАРДИ МУЗДУР
Ҳаким
«Банӣ — одам аъзои якдигаранд»,
Ҳамон нахлро шоху баргу баранд.
Димоғ ар хирадзост, аз фитрат аст,
Агар по заминсост, аз фитрат аст.
Яке корфармо яке корсоз,
Наояд зи Маҳмуд кори Аёз.
Набинӣ, ки аз қисмати кори зист,
Саропо чаман мешавад хори зист?
Марди муздур
Фиребӣ ба ҳикмат маро, эй ҳаким,
Ки натвон шикаст ин тилисми қадим.
Миси хомро аз зар андудаӣ,
Маро хӯйи таслим фармудаӣ?
Кунад баҳрро обноям асир,
Зи хоро бурад тешаам ҷӯйи шир.
Ҳақи Кӯҳкан додӣ, эй нуктасанҷ,
Ба Парвези пуркору нобурда ранҷ.
Хаторо ба ҳикмат магардон савоб,
Хизарро нагирӣ ба доми сароб.
Ба дӯши замин бор сармоядор,
Надорад гузашт аз хӯру хобу кор.
Ҷаҳонрост беҳрӯзӣ аз дасти музд,
Надонӣ, ки ин ҳечкор аст дузд.
Пайи ҷурми ӯ пӯзиш овардаӣ?
Ба ин ақлу дониш фузун ҳӯрдаӣ?
Ҳегел
Ҳикматаш маъқулу бо маҳсус бар хилват нарафт,
Гарчи бикри фикри ӯ пероя пӯшид чун арӯс.
Тоири ақли фалакпарвози ӯ донӣ, ки чист?
«Мокиён, к-аз зӯри мастӣ хоя гирад бе хурӯс.»
Ҷалол ва Гёте
Нуктадони алманиро дар Ирам
Сӯҳбате афтод бо Пири Аҷам.
Шоъире, к-ӯ ҳам чу он олиҷаноб
Нест пайғамбар, вале дорад китоб.
Хонд бар донои асрори қадим
Қиссаи паймони Иблису Ҳаким.
Гуфт Румӣ:-‘Эй суханро ҷоннигор,
Ту малаксайд астиву яздоншикор.
Фикри ту дар кунҷи дил хилват гузид,
Ин ҷаҳони кӯҳнаро боз офарид.
Сӯзу сози ҷон ба пайкар дидаӣ,
Дар садаф таъмири гавҳар дидаӣ.
Ҳар касе аз рамзи ишқ огоҳ нест,
Ҳар касе шоёни ин даргоҳ нест.
«Донад он, к-ӯ некбахту маҳрам аст,
Зиракӣ з-Иблису ишқ аз одам аст.»12
__________________________________________
* Ин байт аз Ҷалолиддини Румист.
Пайғоми Бергсон
То бар ту ошкор шавад рози зиндагӣ,
Худро ҷудо зи шӯъла мисоли шарар макун.
Баҳри назора ҷуз нигаҳи ошно маёр,
Дар марзу буми худ чу ғарибон гузар макун.
Нақше, ки бастаӣ, ҳама авҳоми ботил аст,
Ақле ба ҳам расон, ки адабхӯрдаи дил аст.
Майхонаи Фаранг
Ёди айёме, ки будам дар хумистони Фаранг,
Ҷоми ӯ равшантар аз ойинаи Искандар аст.
Чашми масти майфурӯшаш бодаро парвардигор,
Бодахоронро нигоҳи соқияш пайғамбар аст.
Ҷилваи ӯ бе Калиму шӯълаи ӯ бе Халил,
Ақли нопарво матоъи ишқро ғоратгар аст.
Дар ҳавояш гармии як оҳи бетобона нест,
Ринди ин майхонаро як лағзиши мастона нест!
МУСЙУ ЛЕНИН ВА ҚАЙСАР УИЛЯМ
Мусйу Ленин
Басе гузашт, ки одам дар ин сарои куҳан,
Мисоли дона таҳи санги осиё будааст.
Фиреби зориву афсуни қайсарӣ хӯрдаст,
Асири ҳалқаи доми калисиё будаст.
Ғуломи гурсна дидӣ, ки бардарид охир
Қамиси хоҷа, ки рангин зи хуни мо будаст.
Шарори оташи ҷумҳур кӯҳна сомон сухт,
Ридои пири калисо, қабои султон сӯхт.
Қайсар Уилям
Гуноҳи ишваю нози бутон чист?
Тавоф андар сиришти барҳаман ҳаст.
Дамодам навхудовандон тарошад,
Ки безор аз худоёни куҳан ҳаст,
Зи ҷаври раҳзанон кам гӯ, ки раҳрав
Матоъи хешро худ роҳзан ҳаст.
Агар тоҷи кай ҷумҳур пӯшад,
Ҳамон ҳангомаҳо дар анҷуман ҳаст.
Ҳавас андар дили одам намирад,
Ҳамон оташ миёни марзаған ҳаст.
Арӯси иқтидори сеҳрфанро
Ҳамон печоки зулфи пуршикан ҳаст.
«Намонад нози Ширин бехаридор,
Агар Хусрав набошад, Кӯҳкан ҳаст.»
ҲУКАМО
Локк
Соғарашро саҳар аз бодаи хуршед афрӯхт,
Варна дар маҳфили гул лола тиҳиҷом омад.
Конт
Фитраташ завқи майи ойинафоме овард,
Аз шабистони азал кавкаби ҷоме овард.
Бергсон
Номае аз азал овард, на ҷоме овард,
Лола аз доғи ҷигар сӯзи давоме овард.
ШУАРО
Браунинг
Бепушт буд бодаи сарҷӯши зиндагӣ,
Об аз Хизар бигираму дар соғар афканам.
Байрон
Аз миннати Хизар натавон кард сина доғ,
Об аз ҷигар бигираму дар соғар афканам.
Ғолиб
«То бода талхтар шаваду сина рештар,
Бигдозам обгинаву дар соғар афканам.»*
___________________________________________
* Ин байт аз Мирзо Асадуллоҳи Ғолиб аст.
Румӣ
Омезише куҷо, гуҳари поки ӯ куҷо?
Аз ток бода гираму дар соғар афканам.
ХАРОБОТИ ФАРАНГ
Дӯш рафтам ба тамошои ҳароботи Фаранг,
Шӯхгуфтории ринде дилам аз даст рабуд.
Гуфт:- Ин нест калисо, ки биёбӣ дар вай
Сӯҳбати духтараки зӯҳравашу ною суруд.
Ин хароботи Фаранг асту зи таъсири маяш
Он чӣ мазмум шуморанд, намояд маҳмуд.
Неку бадро ба тарозуи дигар санҷидем,
Чашмае дошт тарозуи насорову яҳуд.
Хуб зишт аст, агар панҷаи гирот шикаст,
Зишт хуб аст, агар тобу тавони ту фузуд.
Ту агар дарнигарӣ, ҷуз ба риё нест ҳаёт,
Ҳар кӣ андар гарави сидқу сафо буд, набуд.
Даъвии сидқу сафо пардаи номуси риёст,
Пири мо гуфт: — «Мис аз сим бибояд андуд.
Фош гуфтам ба ту асрори ниҳонхонаи зист,
Ба касе боз магӯ, то ки биёбӣ мақсуд».
ХИТОБ БА ИНГЛИСТОН
Машриқӣ бода чашидаст зи минои Фаранг,
Аҷабе нест, агар тавбаи дерина шикаст.
Фикри навзодаи ӯ шеваи тадбир омӯхт,
Ҷӯш зад хун ба раги бандаи тақдирпараст.
Соқиё, тангдил аз шӯриши мастон нашавӣ,
Худ ту инсоф бидеҳ, ин ҳама ҳангома кӣ баст?
«Бӯйи гул худ ба чаман роҳнамо шуд зи нахуст,
Варна булбул чӣ хабар дошт, ки гулзоре ҳаст.»
ҚИСМАТНОМАИ САРМОЯДОР ВА МУЗДУР
Ғавғои корхонаи оҳангарӣ зи ман,
Гулбонги арғунуни калисо аз они ту.
Нахле, ки шаҳ хироҷ бар ӯ мениҳад, зи ман,
Боғи биҳишту Сидраву Тубо аз они ту.
Талхобае, ки дарди сар орад, аз они ман,
Саҳбои поки Одаму Ҳавво аз они ту.
Мурғобию тазарву кабӯтар аз они ман,
Зилли ҳумову шаҳпари анқо аз они ту.
Ин хоку он чӣ дар шиками ӯ аз они мам,
В- аз хок то ба Арши муъалло аз они ту.
Навои муздур
Зи музди бандаи карбоспӯшу меҳнаткаш
Насиби хоҷаи нокарда кор рахти ҳарир.
Зи хайфишонии ман лаъли хотами волӣ,
Зи ашки кӯдаки ман гаҳвари ситоми амир.
Зи хуни ман чу залу фарбеҳӣ калисоро,
Ба зӯри бозуи ман дасти салтанат ҳамагир.
Хароба рашки гулистон зи гиряи саҳарам,
Шабоби лолаву гул аз таровати ҷигарам.
***
Биё, ки тоза наво метаровад аз ранги соз,
Мае, ки шиша гудозад, ба соғар андозем.
Муғону Дайри муғонро низоми тоза диҳем,
Бинои майкадахои куҳан барандозем.
Зи раҳзанони чаман интиқоми лола кашем,
Ба базми ғунчаву гул тарҳи дигар андозем.
Ба тавфи шамъ чу парвона зистан то кай?
Зи хеш ин ҳама бегона зистан то кай?
ОЗОДИИ БАҲР
Бате мегуфт:- «Баҳр озод гардид,
Чунин фармон зи девони Хизар рафт».
Наҳанге гуфт:- «Рав, ҳар ҷо ки хоҳӣ,
Вале аз мо набояд бехабар рафт».
ХУРДА
Мехӯрад ҳар зарраи мо печу тоб,
Маҳшаре дар ҳар дами мо музмар аст.
Бо Сикандар Хизр дар зулмот гуфт:
«Марг мушкил, зиндагӣ мушкилтар аст.»
***
Дурдона адошиноси дарёст,
Аз гардиши осиё чӣ донад?
***
Килкро нола аз тиҳимағзист,
Қалами сурмаро сарире нест.
***
Манам, ки тавфи Ҳарам кардаам буте ба канор,
Манам, ки пеши бутон наъраҳои ҳӯ задаам.
Дилам ҳанӯз тақозои ҷустуҷӯ дорад,
Қадам ба ҷодаи бориктар зи мӯ задаам.
***
Гул гуфт, ки айши навбаҳоре хуштар,
Як субҳи чаман зи рӯзгоре хуштар.
3- он пеш, ки кас туро ба дастор занад,
Мурдан ба канори шохсоре хуштар.
***
Сухангӯ тифлаку барнову пир аст,
Суханро солеву моҳе набошад.
***
Чашмро биноӣ афзояд се чиз:
Сабзаву оби равону рӯйи хуш.
Колбудро фарбеҳӣ меоварад:
Ҷомаи қаз, ҷони беғам, бӯйи хуш
***
Эй бародар, ман туро аз зиндагӣ додам нишон,
Хобро марги сабук дон, маргро хоби гарон.
***
Тоқати афв дар ту нест агар,
Хезу бо душманон даро ба ситез.
Синаро коргоҳи кина масоз,
Сирка дар ангубини хеш марез.
***
Аз назокатҳои табъи мӯшикофи ӯ мапурс,
К- аз дами боде зуҷоҷи шоъири мо бишканад.
Кай тавонад гуфт шарҳи корзори зиндагӣ,
«Мепарад рангаш, ҳубобе чун ба дарё бишканад.»
***
Дар ҷаҳон монанди ҷӯйи кӯҳсор
Аз нишебу ҳам фароз огоҳ шав.
Ё мисоли сели безинҳор хез,
Фориғ аз пасту баланди роҳ шав.
***
Эй, ки гул чидӣ, манол аз неши хор,
Хор ҳам мерӯяд аз боди баҳор.
***
Мазан вусма бар ришу абрӯйи хеш,
Ҷавонӣ зи дуздидани сол нест.
***
Надорад кор бо дунҳимматон ишқ,
Тазарви мурдаро шоҳин нагирад.
***
Нақди шоир дархури бозор нест,
Нон ба сими настаран натвон харид.
***
Чӣ хуш будӣ, агар марди накӯпай
Зи банди бостон озод рафтӣ,
Агар тақлид будӣ шеваи хуб,
Паямбар ҳам пайи аҷдод рафтӣ.