Таронаҳои шӯрангез. Аз ашъори шоирони бостон

Устод Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ (858 — 941)

Бӯйи Ҷӯйи Мӯлиён ояд ҳаме,
Ёди ёри меҳрубон ояд ҳаме.
Реги Омуву дурушти роҳи ӯ,
Зери поям парниён ояд ҳаме.
Оби Ҷайҳун бо ҳама паҳноварӣ
Хинги моро то миён ояд ҳаме.
Э, Бухоро, шод бошу дер зӣ,
Мир наздат шодмон ояд ҳаме.
Мир моҳ асту Бухоро осмон,
Моҳ сӯйи осмон ояд ҳаме.
Мир сарв асту Бухоро бӯстон,
Сарв сӯйи бӯстон ояд ҳаме.
Офарину мадҳ суд ояд ҳаме,
Гар ба ганҷ андар зиён ояд ҳаме.
***
Дило, то кай ҳаме ҷӯйӣ манеро
Чӣ дорӣ дӯст ҳарза душманеро?!
Чаро ҷӯйӣ вафо аз бевафое,
Чӣ кӯбӣ беҳуда сард оҳанеро?!
Аё савсан, баногӯше, ки дорӣ
Ба рашки хештан ҳар савсанеро,
Яке з-ин барзани нороҳ бар шав,
Ки дар оташ нишонӣ барзанеро.
Дили ман арзане, ишқи ту кӯҳе,
Чӣ сойӣ зери кӯҳе арзанеро?!
Бубахшо, моҳи ман, бар ман бубахшой,
Макуш дар ишқ хира чун манеро!
Биё, инак нигаҳ кун Рӯдакиро,
Агар беҷон равон хоҳӣ танеро.
***
Ҳар бод, ки аз сӯйи Бухоро ба ман ояд,
З-ӯ бӯйи гулу мушки насими саман ояд.
Бар ҳар зану ҳар мард куҷо барвазад он бод,
Гӯйӣ магар он бод ҳаме аз Хутан ояд.
Не, не зи Хутан бод чунин хуш навазад ҳеҷ,
К-он бод ҳаме аз бари маъшуқи ман ояд.
Ай турки камарбаста, чунонам зи фироқат,
Гӯянд қабои ту маро пироҳан ояд
Ҳар шаб нигаронам ба Яман то ту баройӣ,
Зеро ки Суҳайливу Суҳайл аз Яман ояд.
Кӯшам, ки бипӯшам, санамо, номи ту аз халқ,
То номи ту кам дар даҳани анҷуман ояд.
Ба ҳар кӣ сухан гӯям, агар хоҳаму гар не,
Аввал суханам номи ту андар даҳан ояд.

Шайх Абусаид Абулхайр (967 — 1048)

Ишқи ту балои дили дарвеши ман аст,
Бегона намешавад, магар хеши ман аст.
Гуфтам, сафаре кунам, зи ғам бигрезам,
Манзил-манзил ғами ту дар пеши ман аст.
***
Дунё ба масал чу кӯзаи заррин аст,
Гаҳ об дар ӯ талху гаҳе ширин аст.
Ту ғарра машав, ки умри ман чандин аст,
К-ин аспи аҷал мудом зери зин аст.
***
Эй дӯст, эй дӯст, эй дӯст, эй дӯст,
Ҷаври ту аз он кашам, ки рӯйи ту накуст.
Мардум гӯянд: Биҳишт хоҳӣ ё дӯст?
Эй бехабарон, биҳишт бо дӯст накуст.
***
Эзид, ки ҷаҳон ба қабзаи қудрати ӯст,
Додаст туро ду чиз, к-он ҳар ду накуст:
Ҳам сирати он, ки дӯст дорӣ касро,
Ҳам сурати он, ки кас туро дорад дӯст.
***
Ин умр ба абри навбаҳорон монад,
Ин дида ба сели кӯҳсорон монад.
Эй дӯст, чунон бизӣ, ки баъд аз мурдан
Ангушт газидане ба ёрон монад.
***
Дар боғ равам, кӯйи туам ёд ояд,
Бар гул нигарам, рӯйи туам ёд ояд.
Дар сояи сарв агар даме биншинам,
Сарви қади дилҷӯйи туам ёд ояд.
***
Ёди ту кунам, дилам ба фарёд ояд,
Номи ту барам, умри шуда ёд ояд.
Ҳар гаҳ ки маро ҳадиси ту ёд ояд,
Бо ман дару девор ба фарёд ояд.
***
Гар дар Яманӣ, чу бо манӣ, пеши манӣ,
Гар пеши манӣ, чу бе манӣ, дар Яманӣ.
Ман бе ту чунонам, эй нигори яманӣ,
Худ дар ғалатам, ки ман туам, ё ту манӣ.
***
Субҳоналлаҳ, ба ҳар ғаме ёр туӣ,
Субҳоналлаҳ, кушоиши кор туӣ.
Субҳоналлаҳ, ба амри ту кунфаякун,
Субҳоналлаҳ, ғафуру ғаффор туӣ.

Бобо Тоҳири Урён (?935-1011)
Дубайтиҳо ба шеваи лурӣ (луракӣ)

Азизо, косаи чашмам сароят,
Миёни ҳар ду чашмам ҷойи поят.
Аз он тарсам, ки ғофил по ниҳӣ ту,
Нишинад хори мижгонам ба поят.
***
Та дурӣ аз барам, дил дар барам нест,
Ҳавои дигаре андар сарам нест.
Ба ҷони дилбарам, к-аз ҳар ду олам
Таманнои дигар ҷуз дилбарам нест.
***
Баҳор ойу ба саҳрову дару дашт,
Ҷавонӣ ҳам баҳоре буду бигзашт.
Сари қабри ҷавонон лола рӯя,
Даме, ки маҳвашон оянд ба гулгашт.
***
Намедунам, дилам девонаи кист,
Куҷо овораву дар хонаи кист.
Намедунам, дили саргаштаи му
Асири наргиси мастонаи кист.
***
Зи дасти дидаву дил ҳар ду фарёд,
Ки ҳар чӣ дида бинад, дил кунад ёд.
Бисозам ханҷаре, нешаш зи фӯлод,
Занам бар дида, то дил гардад озод.
***
Ҳар он кас ошиқ аст, аз ҷон натарсад,
Яқин аз банду аз зиндон натарсад.
Дили ошиқ бувад гурги гурусна,
Ки гург аз ҳай-ҳайи чӯпон натарсад.
***
Ғами ишқат биёбонпарварам кард,
Фироқат мурғи беболупарам кард.
Ба му воҷӣ: — Сабурӣ кун, сабурӣ,
Сабурӣ турфа хоке бар сарам кард.
***
Шаби тор асту гургон мезананд меш,
Ду зулфонат ҳамоил кун, бура пеш.
Аз он кунҷи лабат бӯсе ба му деҳ,
Бигӯ: Роҳи Худо додам ба дарвеш.
***
Магар шеру палангӣ, эй дил, эй дил,
Ба му доим ба ҷангӣ, эй дил, эй дил.
Агар дастам фитӣ, хунат биреҷам,
Бувинам, то чӣ рангӣ, эй дил, эй дил.
***
Агар ойӣ, ба ҷонат во навоҷам,
В-агар н-ойӣ, ба ҳиҷронат гудоҷам.
Ту ҳар дарде ки дорӣ, бар дилам неҳ,
Бимирам, ё бисӯҷам, ё бисоҷам.
***
Ду зулфонат гарам тори рубобам,
Чӣ мехоҳӣ аз ин ҳоли харобам?
Та, ки бо му сари ёрӣ надорӣ,
Чаро ҳар нимашав ойӣ ба хобам?
***
Сари кӯҳи баланд чандон нишинам,
Ки лола сар барора, му бичинам.
Алола бевафо бӣ, бевафо бӣ,
Нигори бевафо чун му гузинам?
***
Илоҳӣ, душманатро хаста винам,
Ба сина-ш ханҷаре то даста винам.
Сари шав оям, аҳволаш бипурсам,
Саҳар оям, мазораш баста винам.
***
Дило чунӣ, дило чунӣ, дило чун,
Ҳама хунӣ, ҳама хунӣ, ҳама хун.
Зи баҳри Лайлии симинъузоре
Чу Маҷнунӣ, чу Маҷнунӣ, чу Маҷнун.
***
Биё, ҷоно, дили пурдарди му бин,
Сиришки сурху ранги зарди му бин.
Ғами маҳҷурию дарди сабурӣ,
Ҳама бар ҷони ғампарварди му бин.
***
Ғарибӣ сахт маро дилгир дорад,
Фалак бар гарданам занҷир дорад.
Фалак, аз гарданам занҷир бардор,
Ки ғурбат хоки домангир дорад.
***
Сарам савдои гесуи та дира,
Дилам меҳри маҳи рӯйи та дира.
Агар чашмам ба моҳи нав кара майл,
Назар бар тоқи абруи та дира.
***
Диле дирам чу мурғи пошикаста,
Чу киштӣ бар лаби дарё нишаста.
Ту гӯйӣ: Тоҳиро, чун тор бинвоз,
Садо чун медиҳад тори гусаста?
***
Дарахти ғам ба ҷонам карда реша,
Ба даргоҳи Худо нолам ҳамеша.
Рафиқон, қадри якдигар бидонед,
Аҷал санг асту одам мисли шиша.
***
Сари саргаштаам сомон надора,
Дили хунгаштаам дармон надора.
Ба кофирмазҳабе дил баста дирам,
Ки дар ҳар мазҳабе имон надора.
***
Илоҳӣ, сӯзи ишқат бештар кун,
Дили решам зи дардат рештар кун.
Аз ин ғам гар даме фориғ нишинам,
Ба ҷонам сад ҳазорон нештар кун.
***
Илоҳӣ, эй фалак, чун му забун шӣ,
Дилат ҳамчун дили му ғарқи хун шӣ.
Агар як лаҳзаам беғам бивинӣ,
Яқин дунам, к-аз ин ғам сарнагун шӣ.
***
Зи дил меҳри ту, эй маҳ, рафтанӣ не,
Ғами ишқат ба ҳар кас гуфтанӣ не,
Валекин шуълаи меҳру муҳаббат
Миёни мардумон бинҳуфтанӣ не.
***
Та, ки хуршеди авҷи дилрабойӣ,
Чунин бераҳму сангдил чароӣ?
Ба аввал он ҳама меҳру муҳаббат,
Ба охир роҳу расми бевафоӣ?!

Фаррухии Сиистонӣ (садаи XI)

Эй ошиқони гетӣ, ёрӣ кунед, ёрӣ,
К-он сангдил диламро хорӣ намуд, хорӣ.
Чун дӯстони якдил дар пеши ӯ ниҳодам,
Баста ба дӯстӣ дил, нанмуд дӯстдорӣ.
Гуфтам, ки дил ситонам, ногоҳ дил супурдам,
Бар тамъи дилситоне мондам ба дилсупорӣ.
Гӯяд ҳаме чӣ нолӣ, ёре чу ман надорӣ,
Ёрест ин, ки надҳад рӯзе ба бӯса ёрӣ.
Душман ҳаме зи душман як рӯз дод ёбад,
Ман з-ӯ ҳаме наёбам, чӣ к-нам, магар ки зорӣ.
Ҷуз сабру бурдборӣ бар вай ҳаме набинам,
Чун ошиқам, чӣ чора ҷуз сабру бурдборӣ.

Ин ғазалро дар интишороти Тоҷикистону Эрон ба Анварӣ низ нисбат медиҳанд. — Т. А.

Ҳаким Анварӣ (1105 – 1187)

Ёр бо ман чун сари ёрӣ надошт,
Заррае дар дил вафодорӣ надошт.
Ошиқон бисёр дидам дар ҷаҳон,
Ҳеҷ кас касро бад-ин хорӣ надошт.
Ҷон ба тарки дил бигуфт аз бими ҳаҷр,
Тоқати чандин ҷигархорӣ надошт.
То падид омад шароби ишқи ту,
Ҳеҷ ошиқ барги ҳушёрӣ надошт.
Дил зи бесабрӣ ҳамезад лофи ишқ,
Гуфт: — Дорам сабр, — пиндорӣ, надошт.
Бори васлаш дар ҷаҳон накшод кас,
К-андар ӯ дар ҳаҷр сарборӣ надошт.
Дарди чашми ман фузун шуд баҳри он-к
Тӯтиё аз сабр пиндорӣ надошт.
***
Ҷоно, зи ғами ишқи ту имрӯз чунонам,
К-андар хами зулфи ту тавон кард ниҳонам.
Бар чеҳра аён гашт ба як бор замирам,
В-аз дида ниҳон кард ба як бор нишонам.
З-ин беш мамон дар ғами хешам, ки аз ин пас
Донӣ, ки агар бе ту бимонам, бинамонам.
Аз дасти фироқат агарам даст нагирӣ,
Зуд о, ки фироқи ту барад даст ба ҷонам.
Ҳарчанд, ки андеша кунам, то ғарази ту
Аз куштани ман чист, ҳаме ҳеч надонам.
***
Охир ба муроди дил расидем,
Худрову туро ба ҳам бидидем.
Аз зулфи ту тобҳо кушодем
В-аз лаъли ту шурбҳо чашидем.
Бе он ки фироқ ҳамнафас буд,
Бо ту нафасе биёрамидем.
Бар дасти ту тавбаҳо шикастем,
Бар тан зи ту ҷомаҳо даридем.
Нози ту ба табъи дил бибурдем,
Рози ту ба гӯши ҷон шунидем.
Бо мо ба забони расму одат
Зарқе, ки фурӯхтӣ, харидем.
Сар бар хати аҳди ту ниҳодем,
Хат гирди замона даркашидем.
***
Эй рӯйи хуби ту сабаби зиндагониам,
Якрӯза васли ту тараби ҷовидониам.
Ҷуз бо ҷамоли ту набувад шодмониам,
Ҷуз бо висоли ту набувад комрониам.
Ба ёди рӯйи хуби ту ар як нафас занам
Маҳсуб нест он нафас аз зиндагониам.
Дарди ниҳониест маро аз фироқи ту,
Эй шодии ту офати дарди ниҳониам.
***
Эй дер ба даст омада, бас зуд бирафтӣ,
Оташ задӣ андар ману чун дуд бирафтӣ.
Чун орзуи тангдилон дер расидӣ,
Чун дӯстии сангдилон зуд бирафтӣ.
З-он пеш, ки дар боғи висоли ту дили ман
Аз доғи фироқи ту баросуд, бирафтӣ.
Ногашта ман аз банди ту озод, биҷастӣ,
Нокарда маро васли ту хушнуд, бирафтӣ.
Оҳанг ба ҷони мани дилсӯхта кардӣ,
Чун дар дили ман ишқ бияфзуд, бирафтӣ.
***
Эй ошиқони гетӣ, ёрӣ диҳед, ёрӣ,
К-он сангдил диламро хорӣ намуд, хорӣ.
Чун дӯстони якдил дил пеши ту ниҳодам,
Баста ба дӯстӣ дил, бинмуда дӯстдорӣ.
Гуфтам, ки дил ситонам, ногоҳ дил супурдам,
Бар тамъи дилситонӣ мондам ба дилсупорӣ.
Кай бошад ин бахилӣ, бо вай ба додани дил,
Кай бошад аз лабонаш якбора созворӣ?
Гӯяд ҳаме чӣ номӣ, ёре чу ман надорӣ,
Ёрест он, ки надҳад ҳаргиз ба бӯса ёрӣ.
Душман ҳаме зи душман як рӯз дод ёбад,
Ман з-ӯ ҳаме наёбам бӯсе ба сабру зорӣ.
Ҷуз сабру бурдборӣ рӯе ҳаме набинам,
Чун ошиқам, чӣ чора ҷуз сабру бурдборӣ.

Ин ғазалро дар интишороти Тоҷикистону Эрон ба Фаррухӣ низ нисбат медиҳанд. — Т. А.

Шайх Саъдии Шерозӣ (1184 — 1292)

Ай сорбон, оҳиста рон, к-ороми ҷонам меравад,
В-он дил, ки бо худ доштам, бо дилситонам меравад.
Ман мондаам маҳҷур аз ӯ, бечораву ранҷур аз ӯ,
Гӯйӣ, ки неше дур аз ӯ дар устухонам меравад.
Гуфтам, ки бо найрангу фусун пинҳон кунам рози дарун,
Пинҳон намемонад, ки хун бар остонам меравад.
Маҳмил бидор, ай сорбон, тундӣ макун бо корвон,
К-аз ишқи он сарви равон, гӯйӣ равонам меравад.
Ӯ меравад доманкашон, ман заҳри танҳоӣ чашон,
Дигар мапурс аз ман нишон, к-аз дил нишонам меравад.
Баргашт ёри саркашам, бигзошт айши нохушам,
Чун миҷмаре пуроташам, к-аз сар духонам меравад.
Бо он ҳама бедоди ӯ, в-ин аҳди бебунёди ӯ,
Дар сина дорам ёди ӯ ё бар забонам меравад.
Бозою дар чашмам нишин, ай дилситони нозанин,
К-ошӯбу фарёд аз замин бар осмонам меравад.
Шаб то саҳар менағнавам, в-андарзи кас менашнавам,
В-ин раҳ на қосид меравам, к-аз каф инонам меравад.
Гуфтам: бигирям, то ибил чун хар фурӯ монад ба гил,
В-ин низ напӯшонам, ки дил бо корвонам меравад.
Сабр аз висоли ёри ман, баргаштан аз дилдори ман,
Гарчи набошад кори ман, ҳам кор аз онам меравад.
Дар рафтани ҷон аз бадан, гӯянд ҳар навъе сухан,
Ман худ ба чашми хештан дидам, ки ҷонам меравад.
Саъдӣ фиғон аз дасти мо, лоиқ набуд, ай бевафо,
Тоқат намеорам ҷафо, кор аз фиғонам меравад.

Видео дар ин мавзуъ:
[wp_colorbox_media url=»https://www.youtube.com/embed/vyFUH5ChKn4?rel=0&showinfo=0;&autoplay=1;start=6″ title=»З. Нозимов. Эй сорбон» type=»youtube» hyperlink=»Зафар Нозимов. Эй сорбон. Ғазали Саъдӣ«]

***
Бигзор то бигирям чун абр дар баҳорон,
К-аз санг гиря хезад рӯзи видои ёрон.
Ҳар к-ӯ шароби фурқат рӯзе чашида бошад,
Донад, ки сахт бошад қатъи умедворон.
Бо сорбон бигӯед аҳволи оби чашмам,
То бар шутур набандад маҳмил ба рӯзи борон.
Бигзоштанд моро дар дида оби ҳасрат,
Гирён чу дар қиёмат чашми гуноҳкорон.
Эй субҳи шабнишинон, ҷонам ба тоқат омад,
Азбаски дер мондӣ чун шоми рӯзадорон.
Чанде ки баршумурдам аз моҷарои ишқат,
Андуҳи дил нагуфтам илло як аз ҳазорон.
Саъдӣ, ба рӯзгорон, меҳре нишаста бар дил,
Берун наметавон кард илло ба рӯзгорон.
Чандат кунам ҳикоят, шарҳ ин қадар кифоят,
Боқӣ, наметавон гуфт илло ба ғамгусорон.
***
Ман дӯст медорам ҷафо, к-аз дасти ҷонон мебарам,
Тоқат намедорам, вале афтону хезон мебарам.
Аз дасти ӯ ҷон мебарам, то афканам дар пои ӯ,
То ту напиндорӣ, ки ман аз дасти ӯ ҷон мебарам.
То сар баровард аз гиребон он нигори сангдил,
Ҳар лаҳза аз бедоди ӯ сар дар гиребон мебарам.
Хоҳӣ, ба лутфам, гӯ, бихон, хоҳӣ, ба қаҳрам гӯ, бирон
Тавъан ва карҳан бандаам, ночор фармон мебарам.
Дармони дарди ошиқон сабр асту ман девонаам,
На дард сокин мешавад, на раҳ ба дармон мебарам.
Эй сорбон, оҳиста рав, бо нотавонон сабр кун,
Ту бори ҷонон мебарӣ, ман бори ҳиҷрон мебарам
Эй рӯзгори офият шукрат накардам, лоҷарам
Дасте, ки дар оғӯш буд, акнун ба дандон мебарам.
Гуфтам ба поён оварам дар умри худ бо ӯ шабе,
Ҳоло ба ишқи рӯйи ӯ рӯзе ба поён мебарам.
Саъдӣ, дигар бор аз ватан азми сафар кардӣ чаро?
Аз дасти он турки хито ярғу ба қоон мебарам.
Ман худ надонам васфи ӯ гуфтан сазои қадри ӯ,
Гул оваранд аз бӯстон, ман гул ба бустон мебарам.
***
На ман танҳо гирифторам ба доми зулфи зебое,
Ки ҳар кас бо дилороме саре доранду савдое.
Қарини ёри зеборо чӣ парвои чаман бошад,
Ҳазорон сарви бӯстонӣ фидои сарви болое.
Маро нисбат ба шайдоӣ кунад моҳи парипайкар,
Ту дил бо хештан дорӣ, чӣ донӣ ҳоли шайдое?
Ҳаме донам, ки фарёдам ба гӯшаш мерасад, лекин
Малулеро, чӣ ғам дорад зи ҳоли ношикебое.
Аҷаб доранд ёронам, ки дасташро ҳаме бӯсам,
Надидастанд мискинон саре афтода дар пое.
Агар Фарҳодро ҳосил нашуд пайванд бо Ширин,
На, охир, ҷони ширинаш баромад дар таманное.
Хирад бо ишқ мекушад, ки вайро дар каманд орад,
Валекин барнамеояд заифе бо тавоное.
Маро вақте зи наздикон маломат сахт меомад,
Натарсам дигар аз борон, ки афтодам ба дарёе.
Ту хоҳӣ хашм бар мо гиру хоҳӣ чашм бар мо кун,
Ки моро бор касе дигар намондаст аз ту парвое .
Напиндорам, ки Саъдиро биёзорию бигзорӣ,
Ки баъд аз сояи лутфат надорад дар ҷаҳон ҷое.
Ман он хоки вафодорам, ки аз ман бӯйи меҳр ояд
Ва гар бодам барад чун ҳар ҷузве бар ақсое.
***
Охир нигоҳе боз кун, вақте ки бар мо бигзарӣ,
Ё кибр манъат мекунад, к-аз дӯстон ёд оварӣ?
Ҳаргиз набуд андар Хутан бар сурате чандин фатан,
Ҳаргиз набошад дар чаман сарве бад-ин хушманзарӣ.
Суратгари дебои Чин, гӯ, сурати рӯяш бубин,
Ё сурате баркаш чунин, ё тавба кун суратгарӣ,
З-обрӯйи зангоринкамон гар парда бардорӣ аён,
То Қавс бошад дар ҷаҳон дигар набинад Муштарӣ.
Болои сарви бӯстон рӯе надорад дилситон,
Хуршед бо рӯе чунон мӯе надорад анбарӣ.
То нақш мебандад фалак, касро набудаст ин намак,
Моҳӣ, надонам, ё малак, фарзанди одам ё парӣ?
То дил ба меҳрат додаам, дар баҳри фикр афтодаам.
Чун дар намоз истодаам, гӯй ба меҳробам-дарӣ.
Дигар намедонам тариқ, аз даст рафтам чун ғариқ,
Онак, даҳонат чун ақиқ, азбаски хунам мехӯрӣ.
Гар рафта бошам з-ин ҷаҳон, боз оядам рафта равон.
Гар ҳамчунин доманкашон болои хокам бигзарӣ.
Аз наълаш оташ меҷаҳад, наълам дар оташ мениҳад,
Гар дигаре ҷон медиҳад, Саъдӣ, ту ҷон мепарварӣ .
Ҳар кас, ки даъвӣ мекунад, кӯ, бо ту инсӣ мекунад,
Дар аҳди Мӯсӣ мекунад овози гови Сомирӣ.
***
Рӯзгорест, ки савдозадаи рӯйи туам,
Хобгаҳ нест, магар хоки сари кӯйи туам.
Ба ду чашми ту, ки шӯридатар аз бахти ман аст,
Ки ба рӯйи ту ман ошуфтатар аз мӯйи туам.
Нақди ҳар ақл, ки дар кисаи пиндорам буд,
Камтар аз ҳеҷ баромад, ба тарозуи туам.
Ҳамдаме нест, ки гӯяд сухани пеши манат,
Маҳраме нест, ки орад хабаре сӯйи туам .
Чашм бар ҳам назанам, гар ту ба тирам бизанӣ,
Лек тарсам, ки бидӯзад назар аз рӯйи туам.
З-ин сабаб халқи ҷаҳонанд муриди суханам,
Ки риёзаткаши меҳроби ду абруи туам.
Дасти мавтам наканад мехи саропардаи умр,
Гар саодат бизанад хайма ба паҳлуи туам.
Ту мапиндор, к-аз ин дар ба маломат биравам,
Ки гарам теғ занӣ, бандаи бозуи туам.
Саъдӣ, аз пардаи «Ушшоқ» чӣ хуш мегӯяд
Турки ман парда барандоз, ки ҳиндуи туам.
***
Эй, ки гуфтӣ ҳеҷ мушкил чун фироқи ёр нест,
Гар умеди васл бошад, ҳамчунон душвор нест.
Халқро бедор бояд буд з-оби чашми ман
В-ин аҷаб к-он вақт мегирям, ки кас бедор нест.
Нӯки мижгонам ба сурхӣ бар баёзи рӯйи зард,
Қиссаи дил менависад, ҳоҷати гуфтор нест.
Бедилонро айб кардам, лоҷарам бедил шудам,
Он гунаҳро ин уқубат ҳамчунон бисёр нест.
Эй насими субҳ, агар боз иттифоқе афтадат,
Офарин гӯйӣ бар он ҳазрат, ки моро бор нест.
Борҳо рӯй аз парешонӣ ба девор оварам,
В-ар ғами дил бо касе гӯям, беҳ аз девор нест.
Мо забон андаркашидем аз ҳадиси халқу рӯй,
Гар ҳадисе ҳаст, бо ёр асту бо ағёр нест.
Қодирӣ бар ҳар чӣ мехоҳӣ, магар озори ман,
З-он ки гар шамшер бар фарқам ниҳӣ, озор нест.
Эҳтимоли неш кардан воҷиб аст аз баҳри нӯш,
Ҳамли кӯҳи Бесутун бар ёди Ширин бор нест.
Сарвро монӣ, валекин сарвро рафтор на,
Моҳро монӣ, валекин моҳро гуфтор нест.
Гар дилам дар ишқи ту девона шуд, айбаш макун,
Бадр бе нуқсону зар беайбу гул бехор нест.
Лавҳашиллаҳ аз қаду болои он сарви сиҳӣ,
З-он ки ҳамтояш ба зери гунбади даввор нест.
Дӯстон гӯянд, Саъдӣ, хайма бар гулзор зан,
Ман гулеро дӯст медорам, ки дар гулзор нест.

Мавлоно Ҷалолиддини Балхии Румӣ (1207 — 1273)

Ай қавми баҳаҷрафта, куҷоед, куҷоед?!
Маъшуқ ҳамин ҷост, биёед, биёед!
Маъшуқи ту ҳамсояи деворбадевор,
Дар бодия саргашта шумо дар чӣ ҳавоед?!
Гар сурати бесурати маъшуқ бибинед:
Ҳам хоҷаву ҳам хонаву ҳам Каъба шумоед!
Даҳ бор аз он роҳ бад-он хона бирафтед,
Як бор аз ин хона бар ин бом бароед!
Он хона латиф аст, нишонҳо-ш бигуфтед,
Аз хонаи он хоҷа нишоне бинамоед!
Як дастаи гул ку, агар он боғ бидидед?!
Як гавҳари ҷон ку, агар аз баҳри Худоед?!
Бо ин ҳама он ранҷи шумо ганҷи шумо бод,
Афсус, ки бар ганҷи шумо парда шумоед!
***
Андак-андак ҷамъи мастон мерасанд,
Андак-андак майпарастон мерасанд!
Дилнавозон ноз-нозон дар раҳанд,
Гулъизорон аз гулистон мерасанд!
Андак-андак з-ин ҷаҳони ҳасту нест
Нестон рафтанду ҳастон мерасанд!
Ҷумла доманҳои пурзар ҳамчу кон
Аз барои тангдастон мерасанд!
Лоғарони хаста аз маръои ишқ
Фарбеҳону танпарастон мерасанд!
Ҷони покон чун шуои офтоб
Аз чунон боло ба пастон мерасанд!
Хуррам он боғе, ки баҳри Марямон
Меваҳои нав зи мастон мерасанд!
Аслашон лутф асту ҳам вогашти лутф,
Ҳам зи бустон сӯйи бустон мерасанд!
***
Биравед, ай ҳарифон, бикашед ёри моро,
Ба ман оваред охир санами гурезпоро!
Ба баҳонаҳои ширин, ба таронаҳои заррин
Бикашед сӯйи хона маҳи хуби хушлиқоро!
В-агар ӯ ба ваъда гӯяд, ки даме дигар биёям,
Ҳама ваъда макр бошад, бифиребад ӯ шуморо!
Дами сахт гарм дорад, ки ба ҷодуиву афсун
Бизанад гираҳ бар об ӯву бибандад ӯ ҳаворо!
Ба муборакиву шодӣ чу нигори ман дарояд,
Бинишин, назора мекун ту аҷоиби Худоро!
Чу ҷамоли ӯ битобад, чӣ бувад ҷамоли хубон,
Ки рухи чу офтобаш бикушад чароғҳоро!
Бирав, ай дили сабукрав, ба Яман, ба дилбари ман,
Бирасон салому хидмат ту ақиқи бебаҳоро!
***
Даст бар сӯрох барӣ, аз зари мор андеша кун,
Пой дар гил мениҳӣ аз захми хор андеша кун
Чун шиновар нести пой бар лаби дарё манеҳ,
Дар миёнаш ғарқ монӣ аз канор андеша кун.
Пашша аз шабзиндадорӣ хуни мардум мехӯрад,
Зинҳор аз мардуми шабзиндадор андеша кун.
Сирри худ бо ёри худ ҳарчанд битвонӣ магӯй
Ёрро ёре бувад, аз ёри ёр андеша кун.
Шамси Табрезӣ туро ҷом медиҳад андеша дор,
Ҷомро дар каф бигиру аз хумор андеша кун
***
Дидам нигори худро мегашт гирди хона,
Бардошта рубобе мезад яке тарона.
Ба захмае чу оташ, мезад таронаи хуш,
Масту харобу дилкаш аз бодаи шабона.
Дар пардаи Ироқӣ мезад ба номи соқӣ,
Мақсуд бода будаш, соқӣ будаш баҳона.
Соқии моҳрӯе, дар дасти ӯ сабуе,
Аз гӯшае даромад, бинҳод дар миёна.
Пур кард ҷоми аввал, з-он бодаи чу машъал,
Дар об ҳеҷ дидӣ, к-оташ занад забона?
Бар каф ниҳода онро, аз баҳри ошиқонро,
Он гаҳ бикард саҷда, бӯсид остона.
Бистуд нигор аз вай, андаркашид он май,
Шуд шуълаҳо аз он май ба рӯю сар равона.
Медид ҳусни худро, мегуфт неку бадро:
«Не буду не биёяд, чун ман дар ин замона».
Шамсулҳақи ҷаҳонам, маъшуқи ошиқонам,
Ҳарду бувад ба пешам — ҷону равон равона.
***
Зи ҳамроҳон ҷудоӣ маслиҳат нест,
Сафар бе рӯшноӣ маслиҳат нест!
Чу мулки подшоҳӣ дида бошӣ,
Пас аз шоҳӣ гадойӣ маслиҳат нест!
Шуморо бо шумо мехонад он ёр,
Шуморо ин шумоӣ маслиҳат нест!
Чу хони осмон омад ба дунё,
Аз ин пас бенавоӣ маслиҳат нест.
Дар ин матбах, ки қурбон аст ҷонҳо,
Чу дунон нонрабойӣ маслиҳат нест!
Бигӯ он ҳирсу ози роҳзанро,
Ки макру баднамойӣ маслиҳат нест!
Чу подорӣ, бирав дасте биҷунбон,
Туро бедаступойӣ маслиҳат нест!
Чу пойи ту намонад, пар диҳандат
Ки бе пар дарҳавоӣ маслиҳат нест!
Чу пар ёбӣ, ба сӯйи доми Ҳақ пар,
Ки аз домаш раҳойӣ маслиҳат нест!
Ҳумои Қофи қурбӣ, ай бародар,
Ҳуморо ҷуз ҳумойӣ маслиҳат нест!
Ҷаҳон ҷӯю сафо баҳру ту моҳӣ,
Дар ин ҷӯ ошноӣ маслиҳат нест!
Хамӯш бошу фанои баҳри Ҳақ шав,
Ба ҳанбози Худойӣ маслиҳат нест!
***
Ман агар мастам, агар ҳушёрам,
Бандаи чашми хуши он ёрам.
Бе хаёли рухи он ҷони ҷаҳон,
Аз худу ҷону ҷаҳон безорам.
Бандаи сурати онам, ки аз ӯ,
Рӯзу шаб дар гулу дар гулзорам.
Инчунин оинае мебинам,
Чашм аз ин ойина чун бардорам?
Бути ман гуфт: «Манам ҷони ҷаҳон»,
Гуфтам: «Ин аст, бут, иқрорам».
Гуфт: «Агар дар сари ту сӯзи ман аст,
Аз ту ман як сари мӯ нагзорам».
Гуфтамаш: «Ҳарчи бисӯзӣ ту зи ман,
Дуди ишқи ту бувад ошкорам».
Манам он шамъ, ки дар оташи ман,
Ҳарчи парвона бувад биспорам.
Соқӣомад, ки «ҳарифона бидеҳ»,
Гуфтам: «Инак ба гарав дасторам».
***
Ман ғуломи қамарам, ғайри қамар ҳеҷ магӯ,
Пеши ман ҷуз сухани шамъу шакар ҳеҷ магӯ.
Сухани ранҷ магӯ, ҷуз сухани ганҷ магӯ,
В-ар аз ин бехабарӣ ранҷ мабар, ҳеҷ магӯ.
Дӯш девона шудам, ишқ маро диду гуфт:
«Омадам, наъра мазан, ҷома мадар, ҳеҷ магӯ».
Гуфтам: «Ай ишқ, ман аз чизи дигар метарсам».
Гуфт: «Он чизи дигар нест, дигар ҳеҷ магӯ.
Ман ба гӯши ту суханҳои ниҳон хоҳам гуфт,
Сар биҷунбон, ки бале, ҷуз ки ба сар ҳеҷ магӯ».
Қамаре ҷонсифате дар раҳи дил пайдо шуд,
Дар раҳи дил чӣ латиф аст сафар, ҳеҷ магӯ.
Гуфтам: «Ай дил, чӣ маҳ аст ин, ки ишорат мекард,
Ки на андозаи туст ин, бигузар, ҳеҷ магӯ».
Гуфтам: «Ин рӯй фаришта-ст, аҷаб ё башар аст?»
Гуфт: «Ин ғайри фаришта-сту башар, ҳеҷ магӯ».
Гуфтам: «Ин чист, бигӯ, зеру забар хоҳам шуд».
Гуфт: «Мебош чунин зеру забар, ҳеҷ магӯ.
Ай нишаста ту дар ин хонаи пурнақшу хаёл,
Хез, аз ин хона бирав, рахт бубар, ҳеҷ магӯ».
Гуфтам: «Ай дил, падарӣ кун, на ки ин васфи Худост?»
Гуфт: «Ин ҳаст, вале, ҷони падар, ҳеҷ магӯ!»
***
Ман масту ту девона, моро кӣ барад хона?!
Ман чанд туро гуфтам кам хӯр ду-се паймона?!
Дар шаҳр яке касро ҳушёр намебинам,
Ҳар як батар аз дигар шӯридаву девона.
Ҷоно, ба харобот о, то лаззати ҷон бинӣ,
Ҷонро чӣ хушӣ бошад бе суҳбати ҷонона?!
Ҳар гӯша яке масте, дасте забари дасте,
В-он соқии ҳар ҳастӣ бо соғари шоҳона.
Ту вақфи хароботӣ, дахлат маю харҷат май,
З-ин вақф ба ҳушёрон маспор яке дона.
Ай лӯтии барбатзан, ту масттарӣ ё ман,
Ай пеши чу ту масте, афсуни ту афсона.
Аз хона бурун рафтам, мастӣ-м ба пеш омад,
Дар ҳар назараш музмар сад гулшану кошона.
Чун киштии белангар мурда каж мешуду маж мешуд,
В-аз ҳасрати ӯ мурда сад оқилу фарзона.
Гуфтам: «Зи куҷоӣ ту?» Тасхур заду гуфт: «Ай ҷон,
Ниме-м зи Туркистон, ниме-м зи Фарғона.
Ниме-м зи обу гил, ниме-м зи ҷону дил,
Ниме-м лаби дарё, ниме ҳама дар дона».
Гуфтам, ки «Рафиқӣ кун, бо ман, ки манам хешат,
Гуфто, ки «Бинашносам ман хеш зи бегона».
Ман бе сару дасторам, дар хонаи хумморам,
Як сина сухан дорам, он шарҳ диҳам ё на?
Дар ҳалқаи лангонӣ, мебояд лангидан,
Ин панд ниюшидӣ аз хоҷаи улёна.
Сармаст чунон хубӣ, кай кам бувад аз чӯбе,
Бархост фиғон охир, аз астану ҳаннона.
Шамсулҳақи Табрезӣ, аз халқ чӣ парҳезӣ,
Акнун ки дарафкандӣ сад фитнаи фаттона.
***
Маъшуқа ба сомон шуд, то бод, чунин бодо!
Куфраш ҳама имон шуд, то бод, чунин бодо!
Мулке, ки парешон шуд, аз шумии шайтон шуд.
Боз они Сулаймон шуд, то бод, чунин бодо!
Ҳам бода ҷудо хӯрдӣ, ҳам айш ҷудо кардӣ,
Нак сардиҳи меҳмон шуд, то бод чунин бодо!
З-он талъати шоҳона, з-он машъалаи хона
Ҳар гӯша чу майдон шуд, то бод, чунин бодо!
З-он чашми дурӯғинаш, з-он шеваи ширинат
Олам шакаристон шуд, то бод, чунин бодо!
Шаб рафту сабуҳ омад, ғам рафту футуҳ омад,
Хуршед дурахшон шуд, то бод, чунин бодо!
Аз давлати маҳзунон в-аз ҳиммати маҷнунон
Он силсила ҷунбон шуд, то бод, чунин бодо!
Ид омаду ид омад, ёре, ки рамид, омад,
Идона фаровон шуд, то бод, чунин бодо!
Ай мутриби соҳибдил, дар зер макун манзил,
К-он Зуҳра ба мизон шуд, то бод, чунин бодо!
Дарвеш Фаридун шуд, ҳамкисаи Қорун шуд,
Ҳамкосаи султон шуд, то бод, чунин бодо!
Он боди ҳаворо бин, з-афсуни лаби ширин
Бо ной дар афғон шуд, то бод, чунин бодо!
Фиръавн бад-он сахтӣ, бо он ҳама бадбахтӣ
Нак Мӯсии Имрон шуд, то бод, чунин бодо!
Он гург бад-он зиштӣ, бо ҷаҳлу фаромуштӣ,
Нак Юсуфи Канъон шуд, то бод, чунин бодо!
Аз аслама шайтонӣ шуд нафси ту раббонӣ,
Иблис мусалмон шуд, то бод, чунин бодо!
Он моҳ чу тобон шуд, кавнайн гулистон шуд,
Ашхос ҳама ҷон шуд, то бод чунин бодо!
Бар руҳ барафрӯзӣ, то буд, чунин будӣ,
Фарри ту фаровон шуд, то бод, чунин бодо!
Қаҳраш ҳама раҳмат шуд, заҳраш ҳама шарбат шуд,
Абраш шакарафшон шуд, то бод, чунин бодо!
Аз кох чӣ рангастат, аз шох чӣ тангастат,
Ин гов чу қурбон шуд, то бод, чунин бодо!
Арзӣ чу самойӣ шуд, мақсуд Санойӣ шуд,
Ин буд, ҳама он шуд, то бод, чунин бодо!
Хомӯш, ки сармастам, барбаст касе дастам,
Андеша парешон шуд, то бод, чунин бодо!
Шамсулҳақи Табрезӣ, азбаски даромезӣ,
Табрез Хуросон шуд, то бод, чунин бодо!
***
Онҳо, ки талабгори Худоед, Худоед!
Берун зи шумо нест, шумоед, шумоед!
Чизе, ки накардед гум, аз баҳри чӣ ҷӯед,
В-андар талаби гумшуда аз баҳри чароед?
Исмеду ҳуруфеду каломеду китобед,
Ҷибрили аминеду расулон шумоед.
Дар хона нашинед, магардед ба ҳар сӯ,
Зеро ки шумо хонаву ҳам хонахудоед.
Зотеду сифотеду гаҳе Аршу гаҳе фарш,
Дар айни бақоеду муназзаҳ зи фаноед.
Хоҳед бубинед руҳ андар руҳи маъшуқ,
Зангор зи ойина ба сайқал бизудоед.
Ҳар разм, ки Мавло бисарояд ба ҳақиқат,
Медон, ки бад-он разм сазоед, сазоед.
***
Рав сар бинеҳ ба болин, танҳо маро раҳо кун,
Тарки мани хароби шабгарди мубтало кун.
Моему мавҷи савдо, шаб то ба рӯз танҳо,
Хоҳӣ, биё бубахшо, хоҳӣ, бирав ҷафо кун.
Аз ман гурез, то ту ҳам дар бало наяфтӣ,
Бигзин раҳи саломат, тарки раҳи бало кун.
Моему оби дида, дар кунҷи ғам хазида,
Бар оби дидаи мо сад ҷойи осиё кун.
Хиракушест моро, дорад диле чу хоро,
Бикушад, касаш нагӯяд: « Тадбири хунбаҳо кун».
Бар шоҳи хубрӯён воҷиб вафо набошад,
Ай зардрӯйи ошиқ, ту сабр кун, вафо кун.
Дардест ғайри мурдан, онро вафо набошад,
Пас ман чӣ гуна гӯям, к-ин дардро даво кун?!
Дар хоб дӯш пире дар кӯйи ишқ дидам,
Бо даст ишоратам кард, ки азм сӯйи мо кун.
Гар аждаҳост бар раҳ, ишқ аст чун зумуррад,
Аз барқи ин зумуррад, ҳин дафъи аждаҳо кун.
Бас кун, ки бехудам ман в-ар ту ҳунарфизойӣ,
Таърихи Буалӣ кун, танбеҳи Буало кун.
***
Эй ёри ман, эй ёри ман, эй ёри безинҳори ман,
Эй ҳаҷри ту дилсӯзи ман, эй лутфи ту ғамхори ман.
Эй дар замин моро қамар, эй нимашаб моро саҳар,
Эй дар хатар моро сипар, эй абри шаккарбори ман.
Хуш меравӣ дар ҷони ман, хуш мекунӣ дармони ман,
Эй дини ман, имони ман, эй баҳри гавҳардори ман.
Эй ҷони ман, эй ҷони ман, султони ман, султони ман,
Дарёи бепоёни ман, болотар аз пиндори ман.
Эй шабравонро машъала, девонагонро силсила,
Эй қиблаи ҳар қофила, эй қофиласолори ман
Ҳам раҳзанӣ, ҳам раҳбарӣ, ҳам моҳиву ҳам муштарӣ,
Ҳам ин сарӣ, ҳам он сарӣ, ҳам ганҷу истиҳзори ман.
Чун Юсуфи пайғамбарӣ, ойӣ, ки хоҳам муштарӣ,
То оташе андар занӣ дар Мисру дар бозори ман.
Ҳам Мӯсиву бар Тӯри ман, Иснифае ранҷури ман,
Ҳам нури нури нури ман, ҳам Аҳмади Мухтори ман.
Ҳам муниси зиндони ман, ҳам давлати хандони ман,
Валлаҳ, ки садчандони ман, бигзашта аз бисёри ман.
Гӯйӣ«Маро шарҳе бигӯ», гӯям: «Чӣ гӯям пеши ту?»,
Гӯйӣ: «Биё, ҳуҷҷат маҷӯ, эй бандаи таррори ман».
Гӯям, ки ганҷи шойгон, Гӯяд: «Бале, не ройгон,
Ҷон хоҳаму он гоҳ чӣ ҷон?» — Гӯям: «Сабук кун бори ман».
Гар ганҷ хоҳӣ, сар бинеҳ, в-ар ишқ хоҳӣ, ҷон бидеҳ,
Дар саф даро, вопас маҷеҳ, эй Ҳайдари Каррори ман
***
Эй оташи оташнишон, ин хонаро вайрона кун,
В-ин ақли ман бистон зи ман, бозам зи сар девона кун.
Бишкан дари хумхонаро, бистон сабук паймонаро,
Барҳам зан ин афсонаро, зуҳди маро афсона кун.
Соқӣ, биёр он ҷомро, бистон зи ман оромро,
Бигзор ин исломро, рав Каъбаро бутхона кун.
Эй ошиқи ошиқ, бирав, ҷонро ба ҷоме кун гарав,
З-он ҷоми Ҷам рамзе шунав, сар дар сари паймона кун.
Эй ишқ, бо чандин ҷафо, чун сӯхтӣ ҷони маро,
Рав як даме, баҳри Худо, қасди дари ҷонона кун.
Эй офтоби осмон аз шарми рухсорат ниҳон,
Гар фитна хоҳӣ дар ҷаҳон, зулфайни худро шона кун.
Эй Шамси Табрезӣ, биё, к-аз худ шудастам дар ано,
Оташ бизан ақли маро, бозам зи сар девона кун.

Шайх Фахриддини Ироқӣ (1208 ‒ 1288)

Бикашам ба ноз рӯзе сари зулфи мушкрангаш,
Надиҳам зи даст ин бор, агар оварам ба чангаш.
Сари зулфи ӯ бигирам, лаби лаъли ӯ бибӯсам,
Ба мурод, агар натарсам зи ду чашми шӯхшангаш.
Сухани даҳони тангаш бувад ар чӣ хуш, валекин
Нарасад ба ҳар забоне сухани даҳони тангаш.
Чун набот мегудозам ҳама шаб дар оби дида,
Ба умеди он, ки ёбам шакар аз даҳони тангаш.
Биравам, зи чашми масташ назаре тамом гирам,
Ки бад-он назар бибинам рухи хуби лоларангаш.
Чу камони абрувонаш фиканад хаданги ғамза,
Чӣ кунам, ки ҷон насозам сипар аз пайи хадангаш?!
Зи лабаш итоб, ё Раб, чӣ хуш аст! Сулҳи ӯ худ
Бинигар чӣ гуна бошад? Чу чунин хуш аст ҷангаш.
Дилам оинасту дар вай рухи ӯ наменамояд,
Нафасе бизан, Ироқӣ, бизудо ба нола зангаш.
***
Куҷоӣ, эй зи ҷон хуштар, шабат хуш бод, ман рафтам,
Биё, бар ман хуше бингар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Нигоро, бар сари кӯят диламро ҳеҷ агар бинӣ,
Зи ман дилхаста ёд овар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Зи ман чун меҳр бигсастӣ, хуше дар хона биншастӣ,
Маро бигзоштӣ бар дар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Ту бо айшу тараб хуш бош, ман бо нолаву зорӣ,
Маро, к-он нест, ин беҳтар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Маро чун рӯзгори бад зи васли ту ҷудо афканд,
Бимондам оҷизу музтар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Бимондам волаву ҳайрон, миёни хоку хун ғалтон,
Ду лаб хушку ду дида тар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Манам имрӯз бечора, зи хонумонам овора,
На дил дар дасту на дилбар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Маро гӯйӣ, ки, эй ошиқ, наӣ васли маро лоиқ,
Туро чун нестам дархур, шабат хуш бод, ман рафтам.
Ҳамегуфтам, ки ногоҳе бимирам дар ғами ишқат,
Накардӣ гуфти ман бовар, шабат хуш бод, ман рафтам.
Ироқӣ месупорад ҷону мегӯяд зи дарди дил,
Куҷоӣ, эй зи ҷон хуштар, шабат хуш бод, ман рафтам.

Амир Хусрави Деҳлавӣ (1253 — 1325)

Дилам дар ошиқӣ овора шуд, оворатар бодо!
Танам аз бедилӣ бечора шуд, бечоратар бодо!
Ба тороҷи азизон зулфи ту айёрие дорад,
Ба хунрези ғарибон чашми ту айёратар бодо!
Рухат тозасту баҳри мурдани худ тозатар хоҳам,
Дилат хорасту баҳри куштани ман хоратар бодо!
Гар, эй зоҳид, дуои хайр мегӯйӣ, маро ин гӯй,
Ки он овораи кӯйи бутон оворатар бодо!
Дили ман пора гашт аз ғам, на з-он гуна, ки беҳ гардад,
Агар ҷонон бад-ин шод аст, ё Раб, поратар бодо!
Ҳама гӯянд, к-аз хунхориаш халқе ба ҷон омад,
Ман ин гӯям, ки баҳри ҷони ман хунхоратар бодо!
Чу бо тардоманӣ хӯ кард Хусрав бо ду чашми тар,
Ба оби чашми покон доманаш ҳамвора тар бодо!
***
Абр мебораду ман мешавам аз ёр ҷудо,
Чун кунам дил ба чунин вақт зи дилдор ҷудо?!
Абру борону ману ёр ситода ба видоъ,
Ман ҷудо гирякунон, абр ҷудо, ёр ҷудо.
Сабза навхезу ҳаво хурраму бӯстон сарсабз,
Булбули рӯйсияҳ монда зи гулзор ҷудо.
Эй маро дар таҳи ҳар банд зи зулфат банде,
Чӣ кунӣ банда зи бандам ҳама якбор ҷудо?!
Дида аз баҳри ту хунбор шуд, эй мардуми чашм,
Мардумӣ кун, машав аз дидаи хунбор ҷудо.
Неъмати дида нахоҳам, ки бимонад пас аз ин,
Монда чун дида аз он неъмати дидор ҷудо.
Дида сад рахна шуд аз тири ту, хоке зи раҳат
Зуд баргиру ягон рахна биянбор ҷудо.
Медиҳам ҷон, марав аз ман в-агарат бовар нест,
Беш аз он хоҳӣ ту, бистону нигаҳ дор ҷудо.
Ҳусни ту дер намонад, чу зи Хусрав рафтӣ,
Гул басе дер напояд, чу шуд аз хор ҷудо.
***
Девона шудам дар орзуят,
Эй чашми хама ҷаҳон ба сӯят.
Донӣ ту, ки бад шудаст ҳолам
В-он бад ҳама аз рухи накуят.
Дӣ рӯйи ту дидаму намурдам,
Шарманда бимондаам зи рӯят.
Моему таҳайюру хамӯшӣ
В-офоқ ҳама ба гуфтугӯят.
Бӯйи хушам ояд аз ту дар ҷайб,
Гул дориву ё ҳамин-ст бӯят?
Пурсӣ, ки чӣ гунаӣ зи ман дур,
Дур аз ту, чӣ пурсиам, чу мӯят.
Гуфтӣ, ту ки обхӯрдам овард,
Имрӯз ба дидаи чу ҷӯят.
Хоки тани ман сиришта чун аст?
Дархур нашуда аз ин сабуят.
Хусрав ба каманди ту асир аст,
Бечора куҷо равад зи кӯят?
***
Гули нав расиду бӯе зи баҳори ман наёмад,
Чӣ кунам насими гулро, ки зи ёри ман наёмад.
Дили ман чаро чу ғунча нашавад ҳазор пора,
Ки садо расиду бӯе зи нигори ман наёмад.
Агар, эй ҳариф, дорӣ назаре ба рӯйи ёре,
Ту баҳори хеш хуш кун, ки баҳори ман наёмад.
Ҳама умр ташна будам ба умеди оби ҳайвон,
Ба ҷуз оби шӯри дида ба канори ман наёмад.
Шабу рӯз ҷадвали хун ба ду рух чӣ суд дорад,
Чу ситораи саодат ба шумори ман наёмад.
Зи шароби ишқу мастӣ чӣ шиносаду харобӣ
Ба сари касе, ки дар вай зи хумори ман наёмад.
Манаму харобаи ғам, зи хушӣ хабар надорам,
Чу аз он диёр мурғе ба диёри ман наёмад.
Мани хунгирифта кардам назареву кушта гаштам,
Ту бидон, ки ӯ ба амдан ба шикори ман наёмад.
***
Гар кунӣ ёрию гар озор бар ман бигзарад,
Хар чӣ мехоҳӣ бикун, эй ёр, бар ман бигзарад.
Гуфтам ар ман бигзарам з-ин сӯ бувад бар ту ситам,
Ин ситам, эй кошки, ҳар бор бар ман бигзарад.
Субҳдам масти шароби шавқ берун уфтам,
Баски шаб дар нолаҳои зор бар ман бигзарад.
Зуд хокам кун, аё гардун, магар бахтам бувад,
К-он хиромон сарви хушрафтор бар ман бигзарад.
Эй хуш он девонагию мастию расвоиам,
К-аз пайи наззора он айёр бар ман бигзарад.
Хар саҳаргоҳе фиристам ҷон ба истиқболи ӯ,
То магар бӯе аз он гулзор бар ман бигзарад.
Рафт умру гуфтугӯйи ишқат аз Хусрав нарафт,
Умри боқӣ ҳам дар ин гуфтор бар ман бигзарад.
***
Бӯе зи сари зулфи нигорин ба ман оред,
Як тор аз он турраи мушкин ба ман оред.
Аз чашму дилам симу гуҳар туҳфа баредаш
В-аз зулфу рухаш сунбулу насрин ба ман оред.
Махмураму ҷонам ба сӯйи ман нигарон аст,
Он бода, ки дардод, нахустин ба ман оред.
Хоҳед, ки аз хок бароям паси сад сол,
Аз майкада бӯйи май рангин ба ман оред.
Ҳар гаҳ, ки ғаме гашт падид аз дилу гуфтам
Ғамро нахӯрад ҷуз дили ғамгин, ба ман оред,
Охир, ба чӣ сон аст зи ҳиҷрони ту Хусрав,
Рӯзе хабари ошиқи мискин ба ман оред!
***
Хоҳам, ки сер бинам рӯйи чу ёсаминаш,
Лек офатест чашмаш, метарсам аз каминаш.
Бисёр зуҳду тавба ботил шуд аз фиребаш,
Фитна-ст он, ки гаҳ-гаҳ бинанд шармгинаш.
Тоқат надорад он рух аз нозукӣ нафасро,
Эй бод, тунд магзар бар барги ёсаминаш.
Дил рафту рӯзҳо шуд, к-аз вай хабар наёмад,
Эй дурмонда, чунӣ дар зулфи анбаринаш?
Эй ҷомадор, аз ин сон чусташ мабанд якто,
К-аз бахя нақш гирад андоми нозанинаш.
Боре ба теғ рондан он соидаш бибинам,
Хез, эй рақиби бадхӯ, бармол остинаш.
Гӯянд шодмон зӣ хасме чу ғамзаи ӯ,
Ман пуштие кӣ дорам, к-эман зиям зи кинаш?
Ман худ зи баҳри хубӣ бар рӯйи ту нагӯям,
Лекин ту панд бишнав, бадхӯ макун чунинаш.
Хусрав ба як назора дилро ба бод додӣ,
Гар ҷон ба корат ояд, боре дигар мабинаш.
***
Эй зада новакам ба ҷон як, ду, се, чору панҷу шаш,
Кушта чу банда ҳар замон як, ду, се, чору панҷу шаш.
Гуфт ба ваъда гаҳ-гаҳе як шаб аз они ту шавам,
Рӯз гузашт дар миён як, ду, се, чору панҷу шаш.
Пеши дари ту ҳар нафас аз ҳаваси даҳони ту
Бӯса занам бар остон як, ду, се, чору панҷу шаш.
Манъи ду чашм кун, ки шуд аз дили пухта ҳар даме
Ротиби он ду нотавон як, ду, се, чору панҷу шаш.
Гоҳи назора, чунки ту ҷилва кунӣ ҷамолро,
Кушта шаванд ошиқон як, ду, се, чору панҷу шаш.
Кушт сабо зи ғайратам, к-ояд агар зи кӯйи ту,
Ҳамраҳи бӯйи туст ҷон як, ду, се, чору панҷу шаш.
Оҳу фиғон зи мардумон, баски ҳамекунад даме
Хусрави хастадил фиғон як, ду, се, чору панҷу шаш.
***
Аз дурии худ, ҷоно, ҳоли дили ман бишнав,
Андуҳи фироқи гул аз мурғи чаман бишнав.
3-он мӯйи баногӯшат ҳар кас гилае дорад,
Он турра ба як сӯ неҳ, аз гӯш сухан бишнав.
Нофа ҳама бӯйи хуш аз зулфи ту медуздад,
Ғаммозии он дуздӣ аз мушки Хутан бишнав.
Бо ин ҳама некуӣ андар ҳақи мискинон
Машнав сухани бадгӯ, гуфти бади ман бишнав.
Аз боди ҳавоят дил сад ҷо бидарид, ин худ
Бишкуфт гули дигар, эй ғунчадаҳан, бишнав.
Ту ҷони манию ман дур аз ту ҳамемирам,
Эй ҷони ҷудомонда, охир, ғами тан бишнав.
Бишкаст майи лаълат чун тавбаи Хусравро,
Акнун сифати мастӣ з-он тавбашикан бишнав.
***
Меҳри ту дар дили ман монанди ҷон нишаста,
Ҳамчу манат ба ҳар сӯ сад нотавон нишаста.
Ман бо ду чашми гирён пайваста дар фироқат,
Ту шодмону хуррам бо дигарон нишаста.
Гар хун чакад зи дида з-ин ғусса, ҷойи он аст,
То кай тавон-т дидан бо ину он нишаста?
Як шаб ба кулбаи мо гар бигзарӣ, бибинӣ
Гарди фироқу меҳнат бар хонумон нишаста.
Бихром сӯйи гулшан, то ҳар тараф бибинӣ
Булбул зи шавқи рӯят нолакунон нишаста.
Оё бувад, ки бинам рӯзе ба коми хешат,
Аз душманон бурида, бо дӯстон нишаста.
Чун гарди раҳ, нигоро, умрест, то ки Хусрав
Аз баҳри пойбӯсат бар остон нишаста.
***
Эй чеҳраи зебои ту рашки бутони озарӣ,
Ҳарчанд васфат мекунам, дар ҳусн аз он зеботарӣ.
Ҳаргиз наёяд дар назар нақше зи рӯят хубтар
Шамсӣ, надонам, ё қамар, ҳурӣ, надонам, ё парӣ?!
Офоқро гардидаам, меҳри бутон варзидаам,
Бисёр хубон дидаам, аммо ту чизи дигарӣ.
Олам ҳама яғмои ту, халқе ҳама шайдои ту,
Он наргиси шаҳлои ту оварда расми кофарӣ.
Эй роҳату ороми ҷон, бо қадди чун сарви равон,
З-ин сон марав доманкашон, к-ороми ҷонам мебарӣ.
Азми тамошо кардаӣ, оҳанги саҳро кардаӣ,
Ҷони дили мо бурдаӣ, ин аст расми дилбарӣ.
Хусрав ғариб асту гадо, афтода дар шаҳри шумо,
Бошад, ки аз баҳри Худо, сӯйи ғарибон бингарӣ.

Хоҷа Ҳасани Деҳлавӣ (1253 — 1337)

Ҷигарам бе ту кабоб аст, ту ҳам медонӣ,
Дили девона хароб аст, ту ҳам медонӣ.
Дӯстӣ нест, ки дар боғ нишинам бе ту,
Боғ бе дӯст азоб аст, ту ҳам медонӣ.
Ба умеди ту кунам сабр, валекин чӣ кунам,
Умр дар айни шитоб аст, ту ҳам медонӣ.
Ҳам аз он ташнанавозӣ, ки лабат кард шабе,
Ҷони ман дар шакароб аст, ту ҳам медонӣ.
Аз Ҳасан ин чӣ савол аст, ки маъшуқи ту кист?
Ин суханро чӣ ҷавоб аст, ту ҳам медонӣ.

Шайх Камоли Хуҷандӣ (1318 — 1401)

Маводи хостаро аз ин саҳифаҳо дарёфт кунед:
Чанд ғазал аз Камоли Хуҷандӣ

Хоҷа Ҳофизи Шерозӣ (1321 — 1390)

Маводи хостаро аз ин саҳифаҳо дарёфт кунед:
Ҳофизи Шерозӣ. Куллиёт

Мавлоно Абдураҳмони Ҷомӣ (1414 — 14920)

Маводи хостаро аз ин саҳифаҳо дарёфт кунед:
Чанд ғазал аз Абдураҳмони Ҷомӣ

Мир Алишери Навоӣ (Фонӣ) (1441 — 1501)

Дар таври Махдум

Нигори турку тоҷикам кунад сад хона вайрона,
Бад-он мижгони тоҷиконаву чашмони туркона.
Муродам ин бувад то чашми худ бар зулфи ӯ молам,
Агар хоҳам, ки ӯро созам аз мижгони худ шона.
Бихоҳад мурғи дилро сӯхт охир болу пар, як шаб
Зи бас гирди сари он шамъ мегардад чу парвона.
Бинои ишқро дар дил шикофи сина дар бошад,
Алифҳо паҳлуи ҳам бар дараш хатҳои дандона.
Кашам худро зи баҳри соя ҳар дам зери деворе,
Чу афтод аз нами тафҳои оҳам сақфи кошона.
Гарат тира-ст хилват, рав сӯйи дайри муғон, эй шайх,
Ки бошад аз фурӯғи бода равшан кунҷи майхона.
Ба ҷурми дин буте барбаста гардонад ба зуннорам,
Чу бахшад нақди динро, гирадам аз баҳри ҷурмона.
Ба ман паймона деҳ, соқӣ, чу бо риндон диҳӣ соғар,
Хуми майро вале баҳри дили ман соз паймона.
Насиҳатгӯйӣ, Фонӣ, ҳам зи оини хирад дур аст,
Касе, к-аш ақл бошад, кай даромезад ба девона.
***
Рӯзе, ки кард Маҷнун ҷонро фидои Лайлӣ,
Домони дашт тар шуд аз гиряҳои Лайлӣ.
Маҷнун ба даст дорад чун лола косаи сар,
Дар водии муҳаббат, то шуд фидои Лайлӣ.
Аз хоки дашт лола гар сар занад аҷаб нест,
К-аз хуни дили ҳино баст Маҷнун ба пойи Лайлӣ.
Бар бод дода Маҷнун чун гирдбод худро,
Аммо накард берун аз сар ҳавои Лайлӣ.
Гаштанд оҳувон ҷамъ дар дашт гирди Маҷнун,
Аммо ба чашми Маҷнун холист ҷойи Лайлӣ.
Сӯзан зи хори саҳро дорад ҳамеша дар даст,
То ҷомае бидӯзад Маҷнун барои Лайлӣ.
Маҷнун чу чашми оҳу аз чашми халқ рам хӯрд,
Шуд мустаҷоб охир, Фонӣ, дуои Лайлӣ.
***
Эй бодапарастон, раҳи майхона кадом аст?
Хилваткадаи шишаву паймона кадом аст?
Ҷуз чашми бутон кас нашиносад дили моро,
Аз маст бипурсед, ки девона кадом аст?
Дар маҷлиси афсурдадилон то нафаси субҳ
Шамъ аст саросема, ки парвона кадом аст?
Ҳар қатраи ашкам ба замин тухми вафоест,
Дар кишти умедам беҳ аз ин дона кадом аст?
Ҷуз шиша пас аз марг ба ҳоли дили Фонӣ
Шахсе, ки кунад гиряи мастона, кадом аст?

Мавлоно Бадриддини Ҳилолӣ (1475 — 1529)

Дар кӯйи бутон нест касе зортар аз ман,
Дар пеши азизони ҷаҳон хортар аз ман.
Гуфтӣ, ки маро ёри вафодор басе ҳаст,
Ҳастанд, вале нест вафодортар аз ман.
Гар толиби онӣ, ки ба ёре бинишинӣ,
Биншин, ки туро нест касе ёртар аз ман.
Чун ғунча агар синаи тангам бишикофӣ,
Донӣ, ки набудаст дилафгортар аз ман.
Халқи ду ҷаҳон аст гирифтори ту, лекин
Дар ҳар ду ҷаҳон нест гирифтортар аз ман.
Ҷуз ман дигареро саги он кӯй махонед,
К-ин мартабаро нест сазовортар аз ман.
Имрӯз агар ишқ гуноҳ аст, Ҳилолӣ,
Фардо натавон ёфт гунаҳкортар аз ман.
***
Дӯстон, имшаб давои ҷони маҳзунам кунед,
Бар сарам афсонае хонеду афсунам кунед.
Нест андуҳи маро бо дарди Маҷнун нисбате,
Мешавам девона гар нисбат ба Маҷнунам кунед.
Лолагун шуд хирқаи садчокам аз хуноби ашк,
Шарҳи ин сурат ба шӯхи ҷомагулгунам кунед.
Шаҳсавори ман ба саҳро рафтаву ман мондаам,
З-ин гунаҳ аз шаҳр мехоҳам, ки берунам кунед.
Васфи қаддашро ба мизони хирад санҷидаам,
Офарин бар эътидоли табъи мавзунам кунед.
Чашми пурхунам бубинеду мапурсед аз дилам,
Ҳолати дилро қиёс аз чашми пурхунам кунед.
Чун Ҳилолӣ дӯш бар хоки дараш ҷо кардаам,
Шояд аз имрӯз ҷо бар авҷи гардунам кунед.
***
Ёр гуфт: «Аз мо макун қатъи назар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Қатъан хам мабин сӯйи дигар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Бо мо дӯстӣ мекун ба дил». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Роҳи ишқи мо мерав ба сар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Бо чашмат бигӯ, то дар миёни мардумон,
Сӯйи мо ҳар дам наяндозад назар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Агар бо мо сухан дорӣ, ба чашми дил бигӯ,
То нагардад гӯши мардумро хабар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Агар хоҳад дилат з-ин лаъли майгун хандае,
Гиряҳо мекун ба сад хуни ҷигар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Агар хоҳӣ ғубори фитна биншинад зи роҳ,
Барфишон обе ба хоки раҳгузар». Гуфтам: «Ба чашм!»
Гуфт: «Агар дорад, Ҳилолӣ, чашми гирёнат ғубор,
Кӯҳли биноӣ бикаш з-ин хоки дар». Гуфтам: «Ба чашм!
***
Зоҳир накунам пеши рақибон алами дил,
Бо мардуми беғам натавон гуфт ғами дил.
Ҷо кун ба дилу дида, ки ғайр аз ту нашояд,
Султони саропардаи чашму ҳарами дил.
Эй сабр, куҷоӣ, ки зи ҳад мегузарад ёр,
Бар дил ситами он маҳу бар ман ситами дил.
Пойи дилам афгор шуд аз хори раҳи ишқ,
Эй кош дар ин раҳ нарасидӣ қадами дил.
Дар ишқи ту расвои ҷаҳон аст, Ҳилолӣ,
Гоҳ аз ғами бисёру гоҳ аз сабри ками дил.
***
Рӯзи Наврӯз аст, сарви гулъузори ман куҷост?
Дар чаман ёрон ҳама ҷамъанд, ёри ман куҷост?
Гашта мардум ҳар яке имрӯз сайди чобуке,
Чобуки сайдафкани мардумшикори ман куҷост?
Нест як соат қарор ин ҷони беоромро,
Ё Раб, он ороми ҷони беқарори ман куҷост?
Сӯхт аз дарди ҷудоӣ дил ба умеди висол,
Марҳами доғи дили уммедвори ман куҷост?
Рӯзгоре шуд, ки дур афтодаам, охир бипурс,
К-он сияҳрӯзу парешонрӯзгори ман куҷост?
Буд умре бар сари кӯят Ҳилолӣ хоки роҳ,
Соате, эй маҳ, нагуфтӣ хоксори ман куҷост?
***
Тарки ёрӣ кардию ман ҳамчунон ёрам туро,
Душмани ҷонию аз ҷон дӯсттар дорам туро.
Гар ба сад хори ҷафо озурда созӣ хотирам,
Хотири нозук ба барги гул наёзорам туро.
Қасди ҷон кардӣ, ки яъне даст кӯтаҳ кун зи ман,
Ҷон зи каф бигзораму аз даст нагзорам туро.
Гар бурун оранд ҷонамро зи хилватгоҳи дил,
Нест мумкин, ҷони ман, к-аз дил бурун орам туро.
Як-ду рӯзе сабр кун, эй ҷони бар лаб омада,
З-он ки хоҳам дар ҳузури дӯст биспорам туро.
Инчунин, к-аз савти мутриб базми айшат бар садост,
Мушкил огоҳӣ шавад аз нолаи зорам туро.
Гуфтӣ: «Мехоҳам Ҳилолиро ба коми душманон»,
Ин сазои ман, ки бо худ дӯст медорам туро.
***
То кай ба дарат ояму дидор набинам,
Сад бор туро ҷӯяму як бор набинам.
Гӯё ҳарами кӯйи ту Каъба-ст, дар он ҷо
Ҳарчанд равам, ҷуз дару девор набинам.
Донӣ, ки маро базмгаҳи айш кадом аст,
Ҷое, ки туро бинаму ағёр набинам…
Имрӯз дар ин шаҳр диле нест, ки ӯро
Дар доми балои ту гирифтор набинам.
Ӯ мераваду ҷамъи рақибон зи қафояш,
То шеваи он қомату рафтор набинам.
Хуршеди латофат рухи ёр аст, Ҳилолӣ,
Он рӯз мабодо, ки рухи ёр набинам.
***
То умр бувад, дар ҳаваси рӯйи ту бошам,
Гар хок шавам, хоки сари кӯйи ту бошам.
Фардои қиёмат наравам ҷониби Тӯбо,
Дар сояи сарви қади дилҷӯйи ту бошам.
Хуш он, ки забон аз пайи дашном барорӣ,
Ман даст бароварда дуогӯйи ту бошам.
Паҳлуи ту пайваста нишинанд рақибон,
То ман натавонам, ки ба паҳлуи ту бошам.
Аз ғамзаи ту соҳирӣ омӯзаму он гаҳ
Мӯе шаваму дар хами гесуи ту бошам.
Ҳар гаҳ ки ту аз ноз барӣ даст ба чавгон,
Хоҳам ҳама тан бар шаваму гӯйи ту бошам.
Ай шохи гули тоза, манам булбули ин боғ,
Маъзурам, агар шефтаи рӯйи ту бошам.
Он рӯз, ки фалак ном маро хонд Ҳилолӣ,
Мехост, ки ман моили абруи ту бошам.
***
Хоҳам, ки ба зери қадамат зор бимирам,
Ҳарчанд кунӣ зинда, дигар бор бимирам.
Ман тоқати нодидани рӯйи ту надорам,
Мапсанд, ки дар ҳасрати дидор бимирам.
Хуршеди ҳаётам ба лаби бом расидааст.
Он беҳ, ки дар он сояи девор бимирам.
Гуфтӣ, ки зи рашки ту ҳалоканд рақибон,
Ман низ бар онам, ки аз ин ор бимирам.
Донам, ки чаро хуни маро зуд нарезӣ,
Хоҳӣ, ки ба ҷон кандани бисёр бимирам.
Чун ёр ба сарвақти ман афтод, Ҳилолӣ,
Вақт аст, агар дар қадами ёр бимирам.

Мавлоно Зайниддини Восифӣ (1485 — 1556)

Меравам аз кӯйи ту бо ҷони пурғам, хайрбод!
Бо дили пуроташу бо чашми пурнам, хайрбод!
Чанд гӯйӣ, эй дил, он ҷо чанд рӯзе сабр кун,
Гар намеойӣ ба ман ҳамраҳ, туро ҳам хайрбод!
Баски мерезам зи чашми худ сиришки лаълро,
Ҳар замоне мекунад бо ҳам ду чашмам хайрбод.
Аҳли оламро зи ман гар буд дар хотир ғубор,
Ман зи олам меравам, бар аҳли олам хайрбод!
Он парӣ дар вақти рафтан аз сари меҳру вафо –
Восифии хастаро мегуфт ҳар дам «Хайрбод!».

Ин ғазал бори нахуст ба хатти кириллик дар кишвар дар шакли пурра оварда мешавад. — Т. А.

Мулло Абдураҳмони Мушфиқӣ (1525 — 1588)

Волаи ҳусни хати ғолиябӯйи ту шавам,
Ваҳ чӣ зебо шудаӣ, бандаи рӯйи ту шавам.
Гар шавад ҳар нафасе дар тани ман ҷони дигар,
Ҳар нафас ҷон диҳаму зинда ба бӯйи ту шавам.
Ман на он ошиқам имрӯз, ки чун булҳавасон,
Талабам коми дилу ранҷа зи хӯйи ту шавам.
Сари мӯе шудаам аз ғаму дорам ҳавасе,
Ки фидои ҳаваси ҳар сари мӯйи ту шавам.
Зиндаву мурда баринам, ки ба ҷое наравам,
Дар қадам бошаму хоки сари кӯйи ту шавам.
Сад накуӣ зи рухат дидаму як ҷон додам,
Чӣ аҷаб, гар хиҷил аз рӯйи накуи ту шавам.
Мушфиқӣ аз ҳама сӯ рӯйи ту дорад ғаму дард,
Шавқро раҳгузаре нест, ки сӯйи ту шавам.
***
Ай ҷони ман асират, ай умри ман фидоят,
Умрам ба охир омад, бе лаъли ҷонфазоят.
Ту меравӣ хиромон, ман бо ду чашми гирён,
Ошуфтаву парешон, чун кокул аз қафоят.
Не бахти он, ки як шаб, дастам кашад ба зулфат,
Не пойи он, ки рӯзе бигрезам аз ҷафоят.
Фарёд аз он ки як рӯз тарки ҷафо накардӣ,
Афсус аз он ки мурдам бар ваъдаи вафоят.

Сайидои Насафӣ (162х — 1711)

Дар дили мо гар намеойӣ, ба чашми мо биё,
Аз муҳит андеша дорӣ, бар лаби дарё биё!
Хок дар чашмам занад назора ҳамчун гирдбод,
Эй насими пераҳан, аз домани саҳро биё!
Аз тапидан рехт зери дом болу пар маро,
Бар сари сайди худ, ай сайёд, бепарво биё!
Синаро чун лола аз доғат чароғон кардаам,
Дар чаман баҳри тамошо, ай гули раъно, биё!
Аз нигоҳам метавон сайри гули бодом кард,
Чашм дар роҳи туям, ай наргиси шаҳло, биё!
Хонаи дил кардаам чун сафҳаи оина соф,
Як шаб аз баҳри Худо, ай шамъи базморо, биё!
Рӯзгоре шуд, ки чашми Сайидо маъвои туст,
Офтобӣ, дар мақоми худ биё, танҳо биё!
***
Омад баҳору сайри гулистон ғанимат аст,
Базми висоли ғунчаи хандон ғанимат аст.
Бо қомати хамида равам сӯйи бӯстон,
Назораи бунафшаву райҳон ғанимат аст.
Ай боғбон, зи боғ ба берун чӣ меравӣ?
Будан ба пойи сарви хиромон ғанимат аст.
Ай ғунча, сар зи ҷайб ба девонагӣ барор,
Якчанд рӯз чоки гиребон ғанимат аст.
Паҳлуи худ зи хоки чаман барнамекашам,
Чун соя хоб зери дарахтон ғанимат аст.
Ай Сайидо, чу бод, ба ҳар ҷонибе марав,
Бар гирди хеш гард, ки даврон ғанимат аст.
***
Шамъаму пайваста дар рагҳои ҷонам оташ аст,
Бар даҳонам мавҷи обу бар забонам оташ аст.
Золимон аз бекасӣ вайронаамро сӯхтанд,
Мурғам, аз бехонумонӣ ошёнам оташ аст.
Булбулам, аммо мақоми дилнишинам гулхан аст,
Сабзаам хокистар асту бӯстонам оташ аст.
Аз сари кӯйи бутон рахти сафар то бастаам,
Маҳмили ман гирдбоду корвонам оташ аст.
Ай, ки бо ман мекунӣ савдо, ба худ андеша кун,
Дар бисотам дуди оҳу дар дӯконам оташ аст.
Суҳбати ман бе маю мутриб, ки имшаб даргирифт,
Хона равшан мекунам, то меҳмонам оташ аст.
Нест дилсӯзе ба мулки синаи ман ғайри доғ,
Сайидо, имрӯз ёри меҳрбонам оташ аст.
***
Биё ба кулбаам, эй моҳрӯ, сафо ин ҷост,
Нишин ба дидаам, эй нури чашм, ҷо ин ҷост.
Зиёрати дили мо созу сайри ҷаннат кун,
Калиди қуфли дари боғи дилкушо ин ҷост.
Зи доғи туст маро сина равзаи шуҳадо,
Ба ханҷари ту қасам, дашти Карбало ин ҷост.
Маро забони нигоҳи ту ёри ҳарф шуда,
Куҷо равам, ки суханҳои ошно ин ҷост.
Ба кӯят омадаму гашт чашми ман равшан,
Қасам ба хоки қудумат, ки тӯтиё ин ҷост.
Бинои Каъба бувад дил ба даст овардан,
Агар худоталабӣ мекунӣ, Худо ин ҷост!
Ба гиря гуфтамаш: — Оби Ҳаёт меҷӯям?
Ба ханда гуфт лабаш: — Чашмаи Бақо ин ҷост.
Рақиб хост, ки имшаб ба базм биншинад,
Ишора кард ба абру, ки Сайидо ин ҷост.
***
Нафси саркашро мусаххар ақли пуртадбир кард,
Саг чу шуд девона, ӯро метавон занҷир кард.
Бе мураббӣ зери гардун муътабар натвон шудан,
Моҳи навро рафта-рафта чарх оламгир кард.
Бо бузургони ҷаҳон густох будан хуб нест,
Охир ин беиззатӣ бар Кӯҳкан таъсир кард.
Беибо натвон ба базми тундхӯён по ниҳод,
Бемуҳобо такя натвон бар дами шамшер кард.
То ба пои хум нарафтам соғарам ёрӣ надод,
Дастгирӣ бо мани афтода руҳи пир кард.
Мераванд аҳли тамаъ дар базмҳо девонавор,
Метавон дарҳои меҳмонхонаро занҷир кард.
Қомати хилватнишинон мекунад кори камон,
Метавон мисвоки зоҳидро нишони тир кард.
Водии девонагӣ ҷойи фароғат будааст,
Хоби роҳат пойи мо дар хонаи занҷир кард.
Сайидо, музди ҳунарвар мерасад дархурди кор,
Рӯзии Фарҳодро гардун зи ҷӯйи шир кард.
***
Мурғи беболу паре дидам, дилам омад ба ёд,
Нолаи чуғзе шунидам, манзилам омад ба ёд.
Аз фиреби ваъдаҳои ӯ шудам розӣ ба марг,
Шаб ҳама шаб дасту теги қотилам омад ба ёд.
Дар талоши баҳр, чун гирдоб, саргардон шудам,
Ҳасрати лабҳои хушки соҳилам омад ба ёд.
Сар назад аз киштзори умри ман ғайр аз сипанд,
Сӯхтам, чун мазраи беҳосилам омад ба ёд.
Сайидо, дидам ба хок афтода барги лоларо,
Теғиноҳақхӯрда сайди бисмилам омад ба ёд.
***
Дил чун мутеъ гашт, чароғи назар шавад,
Фарзанди нек ҷойнишини падар шавад.
Нахле, ки бар надод, шавад боғбон кабоб,
Хун мехӯрад падар, чу писар беҳунар шавад.
Созад дуои мӯйсафедон Худо қабул,
Дарҳои файз боз ба вақти саҳар шавад.
Сӯйи муҳит дӯш давидам зи ташнагӣ,
Обе наёфтам, ки лаби коса тар шавад.
Берун намекунад зи қафас тӯтии маро,
Гар хони рӯзгор пур аз найшакар шавад.
Ашкам зи дида пой ба рӯям ниҳодааст,
Ин тифл рафта-рафта худобехабар шавад.
Акси рухи ту зинда кунад ҷони мурдаро,
Тарсам, ки рух оинаҳоро хабар шавад.
Хат ҳам дамиду фитнаи он чашм кам нашуд,
Золим чу пир гашт, ситамгортар шавад.
Бар боғбон умеди самар аз ниҳол нест,
Нахле, ки солхӯрда шавад, борвар шавад.
Ай Сайидо, чӣ суд аз ин кимиёгарӣ,
Толеъ агар мадад бикунад, хок зар шавад.
***
Зи рашки кулбаи ман Каъбаву бутхона месӯзад,
Ту дар як хона оташ мезанӣ, сад хона месӯзад.
Ту май бо ғайр менӯшию мегардам кабобат ман,
Ту шамъи анҷуман мегардию парвона месӯзад.
Ба ҷисму ҷони ман, ай барқи бепарво, мурувват кун,
Ту бар коҳи ман оташ мезанию дона месӯзад,
Нигоҳи гарм дар майхонаи ман аз кӣ афтода-ст,
Май аз хум то барояд, шишаву паймона месӯзад?
Туро имрӯз ҳамчун мӯйи оташдида мебинам,
Кадом ошуфта бар тасхири зулфат шона месӯзад?
Намерезад касе бар оташи бетобиам обе,
Ба ҳолам ошно мегиряду бегона месӯзад.
Ба ёди он гули рӯ, Сайидо, шамъе, ки афрӯзам,
Ба гулшан булбулу дар анҷуман парвона месӯзад.
***
Ай маҳ, шабе ба хонаам ойӣ, чӣ мешавад?
Бар ман даре зи ғайб кушоӣ, чӣ мешавад?
То кай зи пеши дидаи ман бигзарӣ ба ноз?
Дар чашми ман, чу сурма, даройӣ, чӣ мешавад?
Ях бастаам, чу шамъ, зи сармои рӯзгор,
Ай офтоб, рӯй намойӣ, чӣ мешавад?
Истодаем дар раҳи ту, нақди ҷон ба каф,
Аз мо ба як нигоҳ рабойӣ, чӣ мешавад?
Гардам ба гирди кӯйи ту ҳар шаб чу Сайидо,
Як раҳ ту ҳам зи хона баройӣ, чӣ мешавад?
***
Чанд рӯзе дар муҳаббат дард мебояд кашид,
Зардрӯйиҳо зи ранги зард мебояд кашид.
Нолаҳои гармро азбаски таъсире намонд,
Баъд аз ин аз сина оҳи сард мебояд кашид.
Булҳавасро сар ба теғи имтиҳон бояд бурид,
Интиқом аз душмани номард мебояд кашид.
Пеш аз он соат, ки хокатро диҳад даврон ба бод,
Аз бинои ҳастии худ гард мебояд кашид.
Парри коҳе аз кафи номард бори олам аст,
Кӯҳ агар миннат шавад, аз мард мебояд кашид.
Сайидо, имрӯз аз болобаландони чаман,
Домани он сарви яктогард мебояд кашид.
***
Имшаб, ай мижгонсияҳ, чашми кӣ бар рӯйи ту буд?
Дуди оҳам морпечи тоқи абруи ту буд.
Шамъ дар фонус чун дил дар бари ман метапид,
Дар кадомин базм имшаб қадди дилҷӯйи ту буд?
Буд дар чашмам нигаҳ чун дар биёбон гирдбод,
Ҳалқаи доми кӣ дар дунболи оҳуи ту буд?
Соғари май чун гул аз дасти ту рӯйи тоза дошт,
Ғунчаи мино димоғосуда аз бӯйи ту буд.
Он ки ҳамчун шамъ буд ӯро забони чарбу нарм,
Аз пайи афсунгарӣ зону ба зонуи ту буд.
Мағзро дар устухонам чун фатила доғ кард,
Суҳбати қавме, ки гарм аз оташи хӯйи ту буд.
Моҳи шабгард аз ту, ай ороми ҷонҳо, пай наёфт,
То саҳар чун Сайидо саргаштаи кӯйи ту буд.
***
Ҷон зи дунболаш зи ҷисми нотавонам меравад,
Ай табибо, хайрбодам кун, ки ҷонам меравад.
Менишинам бар сари роҳаш намоён чун нишон,
Ҳар куҷо чун тир он абрукамонам меравад.
Лаззати пайкони ӯ азбаски дорам дар ҷигар,
Пеш-пеши новаки ӯ устухонам меравад.
Хонаҳои хешро, ай қумриён, оташ занед,
Аз канори бӯстон сарви равонам меравад.
Мекунад имрӯз ҳушу ақли ман аз ман видоъ,
Бори худро баста фардо корвонам меравад.
Шуд яқин, кори мани бемор акнун бо Худост,
Аз сари болин табиби меҳрбонам меравад.
Хоҳам аз баҳри саломат рафтанаш гӯям дуо,
Ҷавҳари гуфтор аз теғи забонам меравад.
Ҳамчу нақши пой хоҳам кард худро поймол,
Сӯйи гулшан баски шохи арғувонам меравад.
Сайидо, рӯзи видоаш чун тасаввур мекунам,
Ашки нокомӣ зи чашми хунфишонам меравад.
***
Дар аҳди мо ривоҷ ба аҳли ҳунар намонд,
Имрӯз обрӯй ба лаълу гуҳар намонд.
Парвона рафту нашъа париду қадаҳ шикаст,
Аз шамъ ёдгор ба ҷуз чашми тар намонд.
Аз ҳеч хонае набарояд садои ҷуд,
Дар рӯзгори мо зи каримон асар намонд.
Раҳме ба сокинони гулистон кӣ мекунад?
Ай боғбон, ба мурғи чаман болу пар намонд.
Гардуни сифла беҳунаронро ривоҷ дод,
Азбаски эътибор ба соҳибҳунар намонд.
Нагрифт хуни ноҳақи парвона шамъро,
Файзе ба гиряи шабу оҳи саҳар намонд.
Рафтанд, Сайидо, ба сад афсус аҳли ҷоҳ,
Бар сар аз ин кулоҳ ба ҷуз дарди сар намонд.
***
Лаб кушоӣ ба такаллум, зи каломат гардам,
Муждаи васл расонӣ, зи паёмат гардам.
Ҷилваи қомати ту руҳи равон аст маро,
Хезу бихром, ки аз тарзи хиромат гардам.
Даҳан аз бурдани номи ту шуда кони шакар,
Ин чӣ номи шакарин аст, зи номат гардам!
Ба тағофул гаҳе аз пеши назар мегузарӣ,
Медиҳӣ гоҳ саломе, зи саломат гардам.
Чун маҳи чордаҳ аз ҳусни рухат пир шуда-ст,
Ба ту қурбон шавам, аз моҳи тамомат гардам.
Сайидо, аз алами ваъдаи ту гашт кабоб,
Сӯхтӣ ҷони ман, аз ваъдаи хомат гардам.
***
Зи шаҳр имрӯз аз дасти ту, эй гулпираҳан, рафтам,
Ба худ печида, ҳамчун гирдбод, аз хештан рафтам.
Маро кай метавонанд аз забонҳо ҷамъ кард акнун?
Ман он рози ниҳон будам, ки берун аз даҳан рафтам.
Ба ёди чашмат имшаб хоб дидам оҳуи мушкин,
Тасаввур карда зулфатро ба саҳрои Хутан рафтам.
Сарангуштам зи дандони надомат шуълаафшон шуд,
Сазои он, ки ҳамчун шамъ, дар ҳар анҷуман рафтам.
Зи бӯйи гул шунидам то ҳадиси бевафоиро,
Чу тифли ғунча, пеш аз марг дар фикри кафан рафтам.
Ба худ афғонкунон мегуфт дар кунҷи қафас булбул:
— Фаромӯш он қадар гаштам, ки аз ёди чаман рафтам.
Ба мулки худ надидам, Сайидо, рӯйи тараб ҳаргиз,
Зи дасти орзуҳои худ охир аз ватан рафтам.
***
Ин чӣ рангу рухсор аст? Гулшани ҷамол аст ин!
Ин чӣ қадду рафтор аст? Ғояти камол аст ин!
Пеши рӯйи тобонат ҷилваи таҷаллӣ чист?
Офтобу моҳ аст он, партави ҳилол аст ин.
Бо даҳони майнӯшат нест ғунчаро нисбат,
Чашмаи ҳаёт аст он, соғари сафол аст ин.
Мекунӣ гаҳ истиғно, мекунӣ гаҳе дашном,
Шишаи шароб аст он, шарбати висол аст ин.
Аз худ анҷуман кардан май зи хуни дил хӯрдан,
Базми пойдор аст он, айши безавол аст ин.
Аз замин чӣ меҷӯйӣ в-аз фалак чӣ мехоҳӣ?
Гунбади тилисм аст он, чодари хаёл аст ин.
Аз ғамат чу нақши по, хок мекунам бар сар,
Ваҳ чӣ рӯзгор аст он, оҳ ин чӣ ҳол аст ин?
Ҳамнишин маро бо ту ҳар кӣ дид, мегӯяд:
— Пири куҳнакор аст он, шӯхи хурдсол аст ин.
Ҳар куҷо ту мебошӣ, Сайидо бувад он ҷо,
Юсуфию Миср аст он, ҳинду хокмол аст ин.
***
Намеойӣ ба болинам, намегирӣ хабар аз ман,
Илоҳӣ, дил ба бераҳме диҳӣ, гардӣ батар аз ман!
Ба кунҷи хона имшаб аз ғамат чандон фиғон кардам,
Ки дар фарёд шуд ҳамчун ҷарас девору дар аз ман.
Ман он мурғам, ки дар саҳни гулистон буд парвозам,
Таманнои висолат рехт охир болу пар аз ман.
Чӣ хоҳӣ кард агар фардои маҳшар доманат гирам?
Чаро имрӯз мепечӣ ту ҳамчун ғунча сар аз ман?
Маро куштию дар оташ задию хашмгин рафтӣ,
Чӣ дидӣ? Гӯй, ай бераҳм, ай бедодгар, аз ман?
На ман бозам, на ту сайдӣ, на ман шерам, на ту оҳу,
Чаро, ай бемурувват, мегурезӣ ин қадар аз ман?
Зи савдои ту дар шаҳр он қадар афсона гардидам,
Ки мехонанд мардум қиссаҳо дар раҳгузар аз ман.
Ба модар додаам аз хатти рӯят хатти безорӣ,
Шуда аз дӯстиҳои ту рӯгардон падар аз ман.
Муҳаббат ошиқонро мустаҷобуддаъва месозад,
Азизи Миср гардад, ҳар кӣ меёбад назар аз ман.
Нигаҳро додаам то об аз рӯйи арақнокат,
Намегардад ҷудо то рӯзи маҳшар чашми тар аз ман.
Ба чашми кам мабин, ай оби ҳайвон, тифли ашкамро,
Садаф дар баҳри Уммон мешавад олигуҳар аз ман.
Зи маъшуқ аст тамкину зи ошиқ гирди сар гаштан,
Зи ту истодагӣ, ай сарву чун қумрӣ сафар аз ман.
Тую чун ҷоми май хуррам, ману чун гул дили пора,
Шароби лаълфом аз ту бувад, хуни ҷигар аз ман.
Макун аз шикваи аҳли ғараз озурда хотирро,
Маранҷ аз гуфтаи симоварон, ай симбар, аз ман!
Садаф бар мавҷи об ин нақш карду дод бар гавҳар,
Фаромӯшам кунад ҳар кас, шавад соҳибгуҳар аз ман.
Мапурс, ай Сайидо, имрӯз аҳволи сару поям,
Ҷудо гаштанд аз баҳри суроғат пову сар аз ман.
***
Гузаштӣ маст бо ғайру задӣ оташ ба доғи ман,
Куҷо рафтӣ, биё, ай шабнами гулҳои боғи ман!
Ба сӯйи кулбаи ман по гузору хона равшан кун,
Парида ранг чун парвона аз рӯйи чароғи ман.
Ба ҳар ҷо меравам, бӯйи кабоб ояд зи аъзоям,
Намедонам кӣ афгандаст ин оташ ба доғи ман?
Зи шаб то рӯз бар гирди сарам кошона мегардад,
Зи санги осиё оварда оташро чароғи ман.
Ба бӯйи сунбули зулфаш нафас парварда мағзамро,
Парешонӣ нахоҳад рафт берун аз димоғи ман.
Туро чун бӯйи гул кардаст дар бар ғунчаам пинҳон,
Мунодӣ мекунад боди сабо дар кӯчабоғи ман.
Ба сӯйи кулбаам дишаб назар кардию бигзаштӣ,
Зиёратгоҳ шуд парвонаро пойи чароғи ман.
Ба сарвақтам намеоӣ, хазон гаштам, намепурсӣ,
Биҳишти ман, баҳори ман, гули раънои боғи ман!
Чӣ кардам ман, чӣ гуфтам ман, чӣ дидӣ, аз чӣ ранҷидӣ?
Маҳи ман, кавкаби ман, нури чашми ман, чароғи ман!
Такаллум не, табассум не, нигоҳе не, адое не,
Гули ман, шабнами ман, ғунчаи ман, бе димоғи ман!
Ба рухсорат арақро Сайидо дидасту мегӯяд:
— Нагардад то қиёмат дур об аз рӯйи боғи ман!
***
Афтода бар сари ман савдои кокули ту,
Чун бӯйи ғунча афтам дар пойи кокули ту.
Гирди сари ту гардам баҳри умедворӣ,
Шуд муддате, ки ҳастам ҷӯёи кокули ту.
Чун бӯйи нофа, набвад ором дар димоғам,
Дорад маро парешон ғамҳои кокули ту.
Дилро, ки кӯҳи Қоф аст дар пеши ӯ пари коҳ,
Овехта ба як мӯй имои кокули ту.
Шабҳо ба ёди зулфат печад ба худ чу занҷир,
Чун Сайидо касе нест шайдои кокули ту.
***
Ба сӯйи кулбаам, ай нозанин, дӯш омадӣ, рафтӣ,
Зи аҳволам напурсидию хомӯш омадӣ, рафтӣ.
Сухан нокарда биншастӣ, харобат ман, кабобат ман,
Зи ҷоми ҳусн май нӯшида, беҳуш омадӣ, рафтӣ.
Чу булбул, нолаи зори ман, ай бераҳм, нашнидӣ,
Ба ранги ғунчаи гул пунбадаргӯш омадӣ, рафтӣ.
Сарат гардам, куҷо омӯхтӣ ин дардмандиро,
Гиребончоку бепарво кулаҳпӯш омадӣ, рафтӣ?
Масал шуд сарв ҳамчун Сайидо бар бесару пойӣ,
Ба сайри бӯстон то ҷомабардӯш омадӣ, рафтӣ!

Зебуннисо (1639 — 1702)

Биё, ки зулфи каҷу чашми сурмасо ин ҷост,
Нигоҳи гарму адоҳои дилрабо ин ҷост.
Карашма – теғу мижа – ханҷару нигаҳ – алмос,
Шаҳодат ар талабӣ, Дашти Карбало ин ҷост.
Агар биҳишт диҳандат, фиреби кас нахӯрӣ,
Қадам зи майкада берун манеҳ, ки ҷо ин ҷост.
Китобхонаи олам варақ-варақ ҷустам,
Хати ту дидаму гуфтам: «Муддао ин ҷост!»
Закоти ҳусн, агар медиҳӣ барои Худо,
Биё, ки Зебуннисо ҳамчу ман гадо ин ҷост.
***
Гарчи ман лайлиасосам, дил чу Маҷнун дар ҳавост,
Сар ба саҳро мезанам, лекин ҳаё занҷири пост.
Булбул аз шогирдиам шуд ҳамнишини гул ба боғ,
Дар муҳаббат комилам, парвона хам шогирди мост.
Дар ниҳон хунем, зоҳир гарчи ранги нозанин,
Ранги ман дар ман ниҳон чун ранги сурх андар ҳиност.
Баски бори ғам бурун андохтам бар рӯзгор,
Ҷома нилӣ кард, инак бин, ки пушти ӯ дутост.
Духтари шоҳам, валекин рӯ ба фақр овардаам,
Зебу зинат бас ҳаминам, номи ман Зебуннисост.
***
Дур бод аз тан саре, к-ороиши доре нашуд,
Бишканад дасте, ки хам бар гардани ёре нашуд.
Дар қиёмат сар чӣ сон берун кунад аз ҷайби хок,
Синаи он кас, ки доғи лоларухсоре нашуд.
Дар назар шоҳид надорӣ, дида аз олам бипӯш,
Кӯр беҳ чашме, ки лаззатгири дидоре нашуд.
Сад баҳор охир шуду ҳар гул ба фарқе ҷо гирифт,
Ғунчаи доғи дили мо зеби дасторе нашуд.
Ҳайф бар аммомаи зоҳид, ба чандин печу тоб,
Риштаи тасбеҳ гашту тори зунноре нашуд.
Ҳар матоеро харидорест дар бозори даҳр,
Пир шуд Зебуннисо, ӯро харидоре нашуд.
***
Меравам имшаб туро бедор хоҳам карду рафт,
Нақди ҷонро сарфи як дидор хоҳам карду рафт.
Баски гирям дар фироқат ҳамчу абри навбаҳор,
Водии ҳиҷрон гулу гулзор хоҳам карду рафт.
Наштаре дорам ниҳон дар синаи ҳар нолае,
Бас дили аҳли ситам афгор хоҳам карду рафт.
Дин агар ин асту имон ину аҳли қибла ин,
Риштаи тасбеҳро зуннор хоҳам карду рафт.
Мезанам лофи аналҳақ бар сари бозори ишқ,
Тоза Мансуре дигар бар дор хоҳам карду рафт.
Чанд рӯзе гар диҳад фурсат маро рӯзи аҷал,
Фикр бар ҳоли дили бемор хоҳам карду рафт.
Боғбон, биншин дар ин гулшан ба коми дил, ки ман,
Ҳамчу булбул нолаҳои зор хоҳам карду рафт.
Дарди дилро чун дар ин бозор дармон нест ёфт,
Дарди дил арзон дар ин бозор хоҳам карду рафт.
Кай бурун ояд ба афсун аз сари савдои ишқ,
Сар чу Маҷнун дар сари ин кор хоҳам карду рафт.
То кунам холи диле равшан зи чашми ашкрез,
Вақти рафтан гиряи бисёр хоҳам карду рафт.
Чун ба осонӣ намегардад муяссар коми дил,
Махфиё, бас тарки ин душвор хоҳам карду рафт.
***
Рӯзи навмедӣ чу ояд, ошно душман шавад,
Ғам ҷудо, шодӣ ҷудо, давлат ҷудо душман шавад.
Ҳар ки пеш аз вақт дармонгоҳи дарди сар шавад,
Гар табибаш Буалӣ бошад, даво душман шавад.
Чун зи булбул бахт баргардад ба рағми боғбон,
Ҳусни гулро ҷунбиши боди сабо душман шавад.
Рӯ ба сӯйи ҳар ки орам, рӯй бигардонанд зи ман,
Бахт чун гардад забун, бар тан қабо душман шавад.
Бар муроди мо вазад дарҳам агар боди мурод,
Дар муҳити офият ҳам нохудо душман шавад.
Нест, Махфӣ, дар дили мо бо касе чун душманӣ,
Ҳар ки бо мо душман аст, ӯ бо Худо душман шавад.
***
То боди саборо ба гулистон гузаре ҳаст,
Мурғони чаманро ба раҳи гул назаре ҳаст,
Навмед набояд шудан аз гардиши айём,
Ҳар шом ки ояд, зи пайи он саҳаре ҳаст.
Биншин нафасе булбули шӯрида, ки имрӯз
Бо нолаи зори дили ман ҳам асаре ҳаст.
Гар шарбати васлат ба лаби ташна надоданд,
Бемори ғами ишқи туро чашми таре ҳаст.
Чашмам ба раҳи қофилаи бӯйи висолат,
Дар кӯйи ту аз боди сабо то хабаре ҳаст.
Бедод макун ин ҳамаро бар дили Махфӣ,
Андеша намо, ғайри ту ҳам додгаре ҳаст.
***
Баски ниҳодам ба дил доғи таманнои ту,
Шуъла зад аз синаам оташи савдои ту!
Гашт чаман ғарқи хун, баски зи теғи нигоҳ,
Хуни асирон бирехт наргиси шаҳлои ту.
Ҷоми сабуҳӣ биёр, ваъда ба фардо макун,
Нест маро беш аз ин ваъда ба фардои ту!
Аз назарат меравад умри киромӣ ба бод
Оҳ чӣ шуд, Махфиё, дидаи бинои ту?
***
Доим аз гиря бувад дида ба об олуда,
Тарки мастӣ накунад лаб ба шароб олуда.
Шишаи ман зи маи хуни ҷигар лабрез аст,
Ман аз он менакунам лаб ба шароб олуда.
Мерасад бӯйи дил аз нолаи зорам ба димоғ,
Бӯйи хуноб диҳад сихи кабоболуда.
Саргаронӣ наравад аз сари ӯ то дами сур,
Дидаи бахт чу гардид ба хоб олуда.
Махфӣ, ҳар лаҳза ман аз бахт саволе дорам,
То ба як бор кунад лаб ба ҷавоб олуда.

Мирзо Абдулқодири Бедил (1644 — 1720)

Ба авҷи кибриё, к-аз паҳлуи аҷз аст роҳ он ҷо,
Сари мӯе гар ин ҷо хам шавӣ, бишкан кулоҳ он ҷо.
Адабгоҳи муҳаббат нози шӯхе барнамедорад,
Чу шабнам сар ба муҳри ашк меболад нигоҳ он ҷо.
Ба ёди маҳфили нозаш саҳархез аст аҷзоям,
Табассум то куҷоҳо чида бошад дастгоҳ он ҷо.
Муқими дашти улфат бошу хоби ноз сомон кун,
Ба ҳам меоварад чашми ту мижгони гиёҳ он ҷо.
Хаёли ҷилвазори нестӣ ҳам оламе дорад,
Зи нақши по саре бояд кашидан гоҳ-гоҳ он ҷо.
Хушо, базми вафо, к-аз хиҷлати изҳори навмедӣ,
Шарар дар санг дорад парфишониҳои оҳ он ҷо.
Ба саъйи ғайр мушкил буд з-ошӯби дуӣ растан,
Саре дар ҷайби худ дуздидаму бурдам паноҳ он ҷо.
Дил аз камзарфии тоқат набаст эҳроми озодӣ,
Ба санг ояд магар ин ҷому гардад узрхоҳ он ҷо.
Ба Канъони ҳавас гарде надорад Юсуфи матлаб,
Магар дар худ фурӯ рафтан кунад эҷоди чоҳ он ҷо.
Зи бас файзи саҳар мехезад аз гарди саводи дил,
Ҳама гар шаб шавад, рӯзат намегардад сиёҳ он ҷо
Зи тарзи машраби ушшоқ сайри бенавоӣ кун,
Шикасти ранги кас обе надорад зери коҳ он ҷо.
Замингирам ба афсуни дили бемуддао, Бедил,
Дар он водӣ, ки маҳмил низ мегардад ба роҳ он ҷо.
***
Ашк як лаҳза ба мижгон бор аст,
Фурсати умр ҳамин миқдор аст.
Зиндагӣ олами осойиш нест,
Нафас оинаи ин асрор аст.
Баски гарм аст ҳавои гулшан,
Ғунча ин ҷо сари бедастор аст.
Шишасози нами ашке нашавӣ,
Олам аз сангдилон кӯҳсор аст.
Хишти доғест иморатгари дил,
Хонаи оина як девор аст.
Майкаши сурмаи ирфон нашавад,
Биниш аз чашми қадаҳ душвор аст.
Ҳамчу оина агар соф шавӣ,
Ҳама ҷо анҷумани дидор аст.
Гӯш кун, то шавад оинаи роз,
Нолаи мо нафаси бемор аст.
Дард гул кард, зи куфру дин шуд,
Сабҳа ашки мижаи зуннор аст.
Нест гирдобсифат оромам,
Сарнавиштам ба хати паргор аст.
Аз назокат суханам нест баланд,
Аз садо соғари гулро ор аст.
Ғофил аз аҷзи нигаҳ натвон буд,
Осмонҳо гираҳи ин тор аст.
Накашад шуъла сар аз хокистар,
Нафаси сӯхтагон ҳамвор аст.
Бедил, аз захм бувад равнақи дил,
Хандаи гул намаки гулзор аст.
***
Ҷоме магар аз базми ҳаё дарзадаӣ боз?
К-оташ ба дили шишаву соғар задаӣ боз.
Он зулфи парешон задаӣ шона, надонам,
Бар дафтари дилҳо зи чӣ мистар задаӣ боз?
Бар гӯшаи дастори ту он лолаи сероб,
Лахти ҷигари кист, ки бар сар задаӣ боз?
Эй соғари табхола, аз ин ташна саломе,
Хуш хайма бар он чашмаи Кавсар задаӣ боз!
Махмуриву мастӣ ҳама фарш аст ба роҳат,
Чун чашми худ имрӯз чӣ соғар задаӣ боз?
Абри чӣ баҳор аст, ки бар бисмили нозат
Теғи мижа бо барқ баробар задаӣ боз?
Ҳуш дор, ки парвози ғурурат нарабояд,
Дил байзаи ваҳм асту таҳи пар задаӣ боз!
Бар ҳастии мавҳум мачин хиҷлати таҳқиқ,
Бар киштии дарвеш чӣ лангар задаӣ боз?
Аз хок дамидан ба қабо сарфа надорад,
Эй гул, зи гиребони кӣ сар барзадаӣ боз?
Бедил, зи фурӯғи гуҳари назми ҷаҳонтоб
Доман ба чароғи маҳу ахтар задаӣ боз.
***
Далели корвони ашкам оҳи сардро монам,
Асарпарварди доғам ҳарфи соҳибдардро монам.
Рафиқи ваҳшати ман ғайри доғи дил намебошад,
Дар ин ғурбатсаро хуршеди танҳогардро монам.
Баҳори обрӯям сад хазон хиҷлат ба бар дорад,
Шукуфтан дар мизоҷам нест, ранги зардро монам.
Ба ҳукми аҷз шак натвон зудуд аз интихоби ман,
Дар ин дафтар шикасти гӯшаҳои фардро монам.
Ба ҳар мижгон задан ҷӯшидаам бо олами дигар,
Парешонрӯзгорам, ашки ғампарвардро монам.
Шикасти рангаму бар дӯши оҳе мекашам маҳмил,
Дар ин дашт аз заифӣ коҳи бодовардро монам.
Тамизи халқ аз ташвиши кӯрӣ барнамеояд,
Ҳама гар сурма ҷӯшам, дар назарҳо гардро монам.
На доғам моили гармӣ, на нақшам қобили маънӣ,
Бисоторойи ваҳмам, каъбатайни нардро монам.
Ба худ оташ занам, то гарм созам паҳлуи доғе,
Зи бас афсурдатабъиҳо танӯри сардро монам.
Хиҷолат сарфи гуфторам, надомат вақфи кирдорам,
Саропо инфиолам, даъвии номардро монам.
На ашке зеби мижгонам, на оҳе боли афғонам,
Тапидан ҳам намедонам, дили бедардро монам.
Ба маҷбурӣ гирифторам, мапурс аз вазъи мухторам,
Ҳама гар омаде дорам, ҳамон овардро монам.
Фалак умрест дур аз дӯстон медорадам, Бедил,
Ба рӯйи сафҳаи офоқ байти фардро монам.
***
Эй ҳузури мақдамат, дар зиндагӣ бурҳони ман,
Мурда будам, зиндаам кардӣ, биё, эй ҷони ман.
Дида бо дидор чун оина аҳде баста буд,
Кардаам забти нафас, то нагсилад паймони ман!
Бо ҳама дурӣ ҳузури қурби ёре доштам,
Бо камоли бехудӣ ғафлат набуд имкони ман.
Ҳар қадам ранги дигар пар мекушуд, огоҳ бош!
Дар талабгоҳи хиромат гарди болафшони ман.
Пеш меомад ба ҳар ҷо дар раҳат барги гуле,
Бурда буд оинае аз дидаи ҳайрони ман.
Баҳри побӯси ту ҳар ҷо сабзае сар мекашид,
Дошт бо худ нусхае аз ҳасрати мижгони ман.
Ҳар куҷо мехӯрд овозе ба гӯши нозукат,
Бо тапиш сар мекашид он ҷо дили нолони ман.
Аз манозил маънии абёт медодам нишон,
Ҷода ҳам пеши ту сатре буд аз девони ман.
Интизоре доштам дар гӯшаи вайронае,
Юсуфистон кард фазлат кулбаи эҳзони ман.
Туҳфае мехостам назри хиромат оварам,
Бенавоӣ узри тоқат рехт дар домони ман.
Бедил, аз сози дилу дасти тиҳӣ шармандаам,
Ҷуз дуо дигар чӣ ояд аз ману сомони ман.
(Саҳеҳи устод Айнӣ)

Нақибхони Туғрали Аҳрорӣ (1865 — 1919)

Маводи хостаро аз ин саҳифаҳо дарёфт кунед:
Хӯшае аз хирмани Туғрал