Йотбарсарҳо ва гӯйиши «нав»

Матни дар зер омада пешгуфтори нахустин луғати мукаммали русӣ-тоҷикист, ки солҳои 1930-1933 дар ду ҷилд омода гардида, соли 1933 ба хатти лотинӣ чоп шуда буд. Ба навишти йотбарсарҳо нигаред. Ин суханҳо замоне навишта шудаанд, ки ҷумҳурии навтаъсиси иттифоқии ҳафтумини шӯравӣ – Тоҷикистон қадамҳои аввалини худро дар роҳи пойдорӣ ва рушд мегузошт. Ин замон замоне буд, ки забони модарии мо ҳанӯз хонанишину шикаста набуд, балки ҳамон шеваю оҳанги табиии ҳазорсолаашро нигоҳ дошта ва мисли як суруди ҷонфизое буд ширину гуворо.

Ба вижа агар чунин матне ба дасти абармардони забондону забондӯсту мубориз чун Саидризо Ализода, Раҳим Ҳошим ва диг. навишта шуда, қалами таҳрири бузургоне чун Абдусалом Деҳотӣ ва Абдушукур Пирмуҳаммадзода ба он расида, аз назари мубораки падари маънавии миллат, қаҳрамони замон то замон устод Садриддини Айнӣ гузашта бошад.

Баъзан аз телевизионҳои кишвар суханронии бархе зиёиён ‒ омӯзгорони мактабҳоро шунида аз суханрониҳои ғайритабиии онҳо дилгир мешавам (Албатта ин ба ҳамаи омӯзгорон дахл надорад. Барои ҳамин ман бархе гуфтам). Ин гуна «забондонон» ҳатто пай намебаранд, ки дар забони имрӯзаи тоҷикон навишт дигар асту талаффуз дигар аст. Масалан, ҷумлаи «Дар муассисаи мо хонандагони синфҳои ҳам ибтидоӣ ва ҳам болоӣ бо китобҳои дарсӣ пурра таъминанд» бояд чунин талаффуз шавад:

Дар муассисайи мо хонандагони синфойи ҳам ибтидойӣ ва ҳам болойӣ бо китобойи дарсӣ пурра таъминанд.

Аммо «омӯзгор»-и сарсахти мо намедонам аз кадом устод таълим гирифта, ки ҷумларо ҳарф ба ҳарф, мисли бегоназабоне, ки бори нахуст китоби тоҷикӣ мехонад, бе ягон овози «й» талаффуз мекунад. Пас вой бар шогирдони вай ва шогирдони шогирдони вай!

Аммо ин «омӯзгор»-и номбурда гуноҳе надорад, ки ӯро устодонаш ва устодонашро устодони устодонаш чунин омӯзондаанд. Гунаҳкор дигарон буданд, дигарон…

Гумон мекунам, решаи ин бемаърифатии мо дар русипарастии маҷбурию беҳудуди солҳои шӯравӣ ниҳон аст. Зарбаҳои марговари соли 37 ба тани миллат кори худро карданд. Каси гапзан намонд. Аз ин рӯ, пас аз се сол маҷбуран алифбои русиро бо «имлои русӣ» ба мо бор карданд. Аввал бо йотбарсарҳояш ва пас 14 сол бо «ҳарфҳои нави тоҷикии» щ, ы.

«Имлои русӣ» гуфтанам ба он маънӣ, ки дар забони русӣ бо номи ба истилоҳ садонокҳои нарм амалан 5 йотбарсар ҳаст ва онҳоро бо имлояшон ба забони тоҷикӣ бор карданд: я = й+а, е = й+э, ё = й+о, и = й+и, ю = й+у. Дар бораи ҳарфҳои я, ё, ю чизе намегӯям. Ин йотбарсарҳо ба табиати забони мо халале ворид накарданд.

Имлои тоҷикии ҳарфҳои е ва э пурра аз имлои русӣ нусхабардорӣ шудааст. (Мутаассифона ин нусхабардорӣ ҳанӯз амал мекунад ва дар Қоидаҳои имлои солҳои 1972, 1998, 2011 ва 2021 бетағйир монд). Ҳарфи е дар забони русӣ дар ҳама ҳолат дуовозаи й+э-ро ифода мекунад: едем = йэдйэм, где = гдйэ ва ғ. Аммо дар забони тоҷикӣ қариб ҳама вақт ба ҷойи овози э омада, танҳо пас аз садонокҳо «вазифаи русӣ»-и худро иҷро мекунад: хонае = хонайэ, мегӯем = мегӯйэм ва ғ. Оё ин яке аз духӯрагиҳои имло нест, ки ҳанӯз соли 2019 Сарвари кишвар ба мавҷудияти онҳо ишора карда буданд ва ҳанӯз ислоҳ нашудааст?!

Имлои тоҷикии ҳарфи и низ нусхаи русист. Ҳарфи и дар забои русӣ дар ҳама ҳолат дуовозаи й+и-ро ифода мекунад: книга = кнйига, веди = ведйи ва ғ. Аммо и дар забони тоҷикӣ йотбарсар нест, вале менависему мехонем: Хонаи Нодир, Бобои Ленин ба ҷойи он ки нависему хонем: Хонайи Нодир, Бобойи Ленин, ки ҳеҷ душвор нест. Ё забоншиносони мо аз ҳарфи й метарсанд? Дуруст аст, ки дар ду Қоидаҳои охир (2011 ва 2021) мавқеи таърихии й дар бархе вожаҳо барқарор гардид. Вале ин кам аст. Дуовозаи йи , ки серистеъмолтарин гурӯҳи овозҳои забони тоҷикӣ асту ба имлои имрӯза акнун по мениҳад, бояд ҷойгоҳи сазовори худро доро шавад. Ва ман инро аз ҳаво намегӯям. Тадқиқоти басомадӣ-матншиносии сарсухани «Луғати русӣ-тоҷикӣ»-и соли 1933, ки ба хатти лотинӣ асту ҳолати овоию табиии забонамонро камобеш пурра инъикос мекунад, ин ҳукмро тасдиқ мекунад:

Яъне дар матн вожаҳои дорои овозҳои йи аз ҳама зиёд дучор мешаванд ва наздики 13 дарсадро ташкил медиҳанд. Дуовозаи йи басомади бузург дорад ва нисбат я се маротиба, нисбат ба ё чоруним маротиба, нисбат ба йе 26 маротиба ва нисбат ба ю 65 маротиба зиёдтар такрор мешавад.

Бинобар ин ҳоло ҳам вақт ҳаст ва барои ислоҳи вазъи дурустнависии вожаҳои й-дор ду роҳ мавҷуд аст:

1. Агар хоҳем, ки забон ба табиати худ бозгардад, бояд аз йотбарсарҳо даст кашем ва дар ҳама ҳолат аз ҳарфи й истифода кунем.

2. Йотбарсарҳо нигоҳдорӣ шаванд. Ба алифбо барои йотбарсари йи аломати нав дохил кунем ва духӯрагии е-ро барканор кунем.

Сарсухани Луғати соли 1933

Az tartiвdihandagon.

On marhalaji вuzurgi ta’rixī ki Toçikistoni hozira taj mekunad va on soxtmoni giganti sotsijalistī ki dar in çumhurijjat, dar haftumin çumhurijjati Ittifoqi Çumhurijjathoji Sotsijalistiji Şūrojī sar şuda ast, Toçikistonro az holati pasmondagī вarovarda dar tahti rohвariji Firqaji Kommunistiji Umumi Ittifoq va Komitaji Markaziji Leniniji on вa sūji madanijjati şaklan millī va mazmunan sotsijalistī ki natiçaji eçodijjati kollektifiji mehnatkaşoni umumi Ittifoq meвoşad, meвarad.

Вino karda şudani takkursiji iqtisodi sotsijalistī, вa vuçud omadani sanoat va istehsoloti moşinī, ivaz karda şudani xoçagihoji majdaji parokanda во xoçagihoji kollektifiji kalon, вarpo şudani faвrikahoji kaloni paxtaji misrī va ƣalladona-sovxozho, вa vuçud omadani gigantho Vaxşstrojho, Varzoвstrojho Toçikistonro az holati mamlakati qafomondaji dehqonī вarovarda вa jak çumhurijjati peşravi industrī-agrarī-paxtakorī muвaddal megardonad.

Kolxozcijoni toçik imrūz вa sari kiştzorho во traktor va komвajnho meravand, kamвaƣali toçik imrūz dar zavod moşini darunsūzi harakatdihandaro вa kor meandozad, mamlakat az Vaxşstrojho вaroji sanoataş, вaroji taraqqiji xoçagiji qişloqiaş, вaroji zijod kardani paxtaji misrī energija, quvva va ravşanī talaв mekunad. Вa çoji pilsūzhoji вadвū dar kiştzorhoji вepojoni kolxozho va sovxozho caroƣhoji elektrikiji candsad şam’ī nurafşonī mekunand.

In taraqqijjot va taвadduloti asosiji iqtisodi mamlakat вa taraqqijjoti madanī va maorif ham jak talaвi вuzurg вa vuçud meovarad.

Imrūz çumhurijjati forsī-toçikzaвoni sotsijalistiji Toçikiston вa korhoji maorifi ommaji vasei mehnatkaşon taxminan вaroвari вudçaji umumiji davlati hamsojaaş Afƣoniston pul sarf mekunad. Rūz az rūz şumoraji institutho, maktaвhoji texnikī, ziroatī, texnikumhoji gunogun zijod meşavand. Mehnatkaşoni toçik şiori rahвari dohiji xudaşon Stalinro dar вoraji doro şudan вa texnika вa ço meovarand. Dar asosi texnikaji hozira az nav вarpo namudani xoçagiji mamlakat imrūz dar maddi nazari har jak korgar va dehqoni kolxozciji çumhurijjat istoda ast.

In maqsad va in şior az jak taraf majl va raƣвati kamвaƣaloni toçikro вa maorif va xoniş zijod mekarda вoşad, az tarafi digar onhoro вaroji вoz ham zijodtar az xud kardani nozukihoji texnika va fan, вaroji komilan istifoda namudan az manвa’hoji asliji donişhoji sotsijalistī çalв mekunad, вaroji in ham onho вa omūzişi zaвoni umumiji inqiloвiji Çumhurijjathoji Sotsijalistiji Ittifoqi Şūrojī, zaвoni rusī zarurat his mekunand.

Zaвoni rusī, zaвoni umumiji вajni çumhurijjathoji вarodaronaji Ittifoq ast. Zaвoni rusī, zaвonest ki asarhoji dohijonaji klassikiji Lenin va Stalin dar on cop gardida ast. Вaroji hamin omūxtani in zaвon вaroji zijodtar şinos şudan va az xud kardani çahonвiniji marksistī, ilmu doniş, komjoвihoji çumhurijjathoji umumi Ittifoq dar sohaji soxtmoni sotsijalistī zijodtar imkonijjat pajdo mekunonad.

Az tarafi digar mo dar asnoji вa vuçud ovardani adaвijjoti sijosī, texnikī va fanniji xud muhtoç вa tarçumaho hastem. Mo dar in soha ham az zaвoni rusī istifoda karda metavonem. Вaroji in mo az zaвoni rusī tarçumaho mekunem, adaвijjoti klassikoni proletarijatro вa zaвoni xud megardonem, dar воraji texnika, moşinonī va digarho asarhojero ki dar zaвoni rusī hast dar adaвijjoti xud çilvagar kunonida во in roh вaroji tavsia va intişori adaвijjoti xud roh vo mekunem.

In luƣate ki вa şumo taqdim karda meşavad, dar natiçaji cunin jak talaвi çiddī вa vuçud omada va samaraji jak kori kollektifī meвoşad, ki az soli 1930 вoz davom mekunad.

Dar avvalhoji soli 1930 Komissarijati Maorifi ÇIŞToç. va Naşrijjoti Davlatiji Toçikiston ehtijoçi вuzurgero ki dar sohaji luƣati rusī va toçikī вud, вa nazar girifta tartiв dodani onro dar Samarqand вa jak kollektifi korkunoni ilmī va adaвī sipurd. Şūroji Komissaroni ÇIŞToç. in taşaввusro во qarori maxsusi xudaş ta’kid namud.

Luƣate ki dar dast dored az tarafi jak kollektife ki iвorat az rafiqoni Sajid-Rizo Alī-zoda, Alī Ismoil-zoda, Muhammadçon Jusufī va Rahim Hoşim meвoşad, tartiв joftu az tarafi haj’ati tahririjjaji maxsuse iвorat az rafiqoni Sadriddin Ajnī, Alī-zoda, Ismoil-zoda, Jusufī va Rahim Hoşim tahrir karda şuda ast.

Вa in luƣat qomusi zaвoni rusiji Vladimir Dal va qomushoji Şūrojiro asos qaror doda az hama luƣathoji dastrasi forsī, rusī, fransavī, araвī va turkī, ki rūjxataşon dar pojon zikr jofta ast, istifoda karda şuda ast.

Вa ūhdaji tartiвdihandagoni luƣat jak vazifaji вisjor duşvore вor karda şuda вud. On ham luƣati zaвoni rusiro ki jak zaвoni vase’ va farox va вa unsurhoji madanijjati hozira doro meвoşad, вa zaвoni hanūz muvofiqi talaвoti fanhoji sijosī, içtimoī, iqtisodī va texnikiji davraji hozira, davraji inqiloвhoji proletarī, çanghoji ozodixohonaji milliji xalqhoji mustamlaka va soxtmoni вoazamati sotsijalizm kor karda na şudaji toçikī tartiв dodan вud. Na вudani tartiвoti kalimahoji zaвoni hoziraji rusī, na вudani istilohoti fannī, hanūz çam’ va ma’lum karda na şudani istilohhoji naвotot, hajvonot va tiв az вuzurgtarin duşvorihoje вud ki вa nazdi tartiвdihandagoni luƣat вaromad.

Mo muqarrarotero ki dar вoraji qaвul kardani istiloh, ja’ne qaвul kardani şakli вajnalmilaliji istilohhoji fannī va ƣajruhu hast, asos qaror doda, istilohotero ham ki dar zaвoni toçikī вaroji mavçudijjati xud mandat giriftaand. qaвul namudem. Dar in вora az tamomi muvaffaqijjathoji adaвijjoti to hol вa vuçud omadaji xudamon, вa qadre ki in dar doiraji imkonamon вud, istifoda kardem.

Во vuçudi hamin jake az nuqsonhoji umdaji luƣati mo вoz ham mas’alaji istiloh ast. Dar jofta mondan va muqarrar kardani istilohhoji naвotot, tiв va hajvonot во vuçudi kūşişhoji zijod вoz ham kamвudiho dorem. Mo dar вa’zi çoho muodil ‒ вaroвari kalimaji rusiro ham jofta na tavonistaem. Вa’zi istilohhojero guzoştaem ki onho avvalin вor вa iste’moli ilmī va вa majdoni matвūot darovarda meşavand. Vale raf’ kardani in duşvorī вa tavri ilmī, çam’ va tadqiq karda şudani istilohhoji naвotot va hajvonotro az вajni omma talaв mekunad ki in kor ham to hol dar miqjosi Toçikiston вa ço ovarda na şuda ast.

Mo dar asnoji tartiв dodani luƣat вa qadri imkon az tamomi nuqson va kamвudihoje ki luƣathoji digar doştand, xuddorī namuda tamomi ma’nohoji kalimahoji rusī va açnaвiro darвar giriftanī şudem. Tartiвoti kalimahoji rusiro az luƣati Rusī-Turkī girifta kūşiş namudaem, ki вa qadri quvva kalimahoji kūhna şuda va nodarkorro partofta, kalimahoji zaвoni hoziraro darorem.

Dar istilohhoji sijosī, ilmī va fannī luƣati mo to jak andoza şakli qomusro dorad. In harcand az vazifaji jak luƣat xoriç ast, vale mo вaroji hamin kardaem ki az jak taraf fahmondani istilohhoji qaвulkardaamonro oson kunad va az tarafi digar dar zamoni hozira ki jak qomusi dastrasi umumī na dorem, qisman xidmati onro ham ado xohad kard.

Kamвudī va xatohojero ki dorem, dar asosi tanqidi munsifonaji istifodakunandagoni luƣat dar cophoji ojanda pur karda metavonem.

Вino вar in az istifodakunandagoni luƣat nişon dodani kamвudī va sahvhoji onro mepursem. In tanqid вaroji вa vuçud ovardani luƣati вoz ham mukammaltari Rusī-Toçikī roh vo mekunad.

Баргардон:

Аз тартибдиҳандагон.

Он марҳалайи бузурги таърихӣ ки Тоҷикистони ҳозира тай мекунад ва он сохтмони гиганти сотсийалистӣ ки дар ин ҷумҳуриййат, дар ҳафтумин ҷумҳуриййати Иттифоқи Ҷумҳуриййатҳойи Сотсийалистийи Шӯройӣ сар шуда аст, Тоҷикистонро аз ҳолати пасмондагӣ бароварда дар таҳти роҳбарийи Фирқайи Коммунистийи Умуми Иттифоқ ва Комитайи Марказийи Ленинийи он ба сӯйи маданиййати шаклан миллӣ ва мазмунан сотсийалистӣ ки натиҷайи еҷодиййати коллектифийи меҳнаткашони умуми Иттифоқ мебошад, мебарад.

Бино карда шудани таккурсийи иқтисоди сотсийалистӣ, ба вуҷуд омадани саноат ва истеҳсолоти мошинӣ, иваз карда шудани хоҷагиҳойи майдайи пароканда бо хоҷагиҳойи коллектифийи калон, барпо шудани фабрикаҳойи калони пахтайи мисрӣ ва ғалладона-совхозҳо, ба вуҷуд омадани гигантҳо Вахшстройҳо, Варзобстройҳо Тоҷикистонро аз ҳолати мамлакати қафомондайи деҳқонӣ бароварда ба йак ҷумҳуриййати пешрави индустрӣ-аграрӣ-пахтакорӣ мубаддал мегардонад.

Колхозчийони тоҷик имрӯз ба сари киштзорҳо бо трактор ва комбайнҳо мераванд, камбағали тоҷик имрӯз дар завод мошини дарунсӯзи ҳаракатдиҳандаро ба кор меандозад, мамлакат аз Вахшстройҳо баройи саноаташ, баройи тараққийи хоҷагийи қишлоқиаш, баройи зийод кардани пахтайи мисрӣ енергийа, қувва ва равшанӣ талаб мекунад. Ба ҷойи пилсӯзҳойи бадбӯ дар киштзорҳойи бепойони колхозҳо ва совхозҳо чароғҳойи електрикийи чандсад шамъӣ нурафшонӣ мекунанд.

Ин тараққиййот ва табаддулоти асосийи иқтисоди мамлакат ба тараққиййоти маданӣ ва маориф ҳам йак талаби бузург ба вуҷуд меоварад.

Имрӯз ҷумҳуриййати форсӣ-тоҷикзабони сотсийалистийи Тоҷикистон ба корҳойи маорифи оммайи васеи меҳнаткашон тахминан баробари будҷайи умумийи давлати ҳамсойааш Афғонистон пул сарф мекунад. Рӯз аз рӯз шуморайи институтҳо, мактабҳойи техникӣ, зироатӣ, техникумҳойи гуногун зийод мешаванд. Меҳнаткашони тоҷик шиори раҳбари доҳийи худашон Сталинро дар борайи доро шудан ба техника ба ҷо меоваранд. Дар асоси техникайи ҳозира аз нав барпо намудани хоҷагийи мамлакат имрӯз дар мадди назари ҳар йак коргар ва деҳқони колхозчийи ҷумҳуриййат истода аст.

Ин мақсад ва ин шиор аз йак тараф майл ва рағбати камбағалони тоҷикро ба маориф ва хониш зийод мекарда бошад, аз тарафи дигар онҳоро баройи боз ҳам зийодтар аз худ кардани нозукиҳойи техника ва фан, баройи комилан истифода намудан аз манбаъҳойи аслийи донишҳойи сотсийалистӣ ҷалб мекунад, баройи ин ҳам онҳо ба омӯзиши забони умумийи инқилобийи Ҷумҳуриййатҳойи Сотсийалистийи Иттифоқи Шӯройӣ, забони русӣ зарурат ҳис мекунанд.

Забони русӣ, забони умумийи байни ҷумҳуриййатҳойи бародаронайи Иттифоқ аст. Забони русӣ, забонест ки асарҳойи доҳийонайи классикийи Ленин ва Сталин дар он чоп гардида аст. Баройи ҳамин омӯхтани ин забон баройи зийодтар шинос шудан ва аз худ кардани ҷаҳонбинийи марксистӣ, илму дониш, комйобиҳойи ҷумҳуриййатҳойи умуми Иттифоқ дар соҳайи сохтмони сотсийалистӣ зийодтар имкониййат пайдо мекунонад.

Аз тарафи дигар мо дар аснойи ба вуҷуд овардани адабиййоти сийосӣ, техникӣ ва фаннийи худ муҳтоҷ ба тарҷумаҳо ҳастем. Мо дар ин соҳа ҳам аз забони русӣ истифода карда метавонем. Баройи ин мо аз забони русӣ тарҷумаҳо мекунем, адабиййоти классикони пролетарийатро ба забони худ мегардонем, дар борайи техника, мошинонӣ ва дигарҳо асарҳойеро ки дар забони русӣ ҳаст дар адабиййоти худ ҷилвагар кунонида бо ин роҳ баройи тавсиа ва интишори адабиййоти худ роҳ во мекунем.

Ин луғате ки ба шумо тақдим карда мешавад, дар натиҷайи чунин йак талаби ҷиддӣ ба вуҷуд омада ва самарайи йак кори коллектифӣ мебошад, ки аз соли 1930 боз давом мекунад.

Дар аввалҳойи соли 1930 Комиссарийати Маорифи ҶИШТоҷ. ва Нашриййоти Давлатийи Тоҷикистон еҳтийоҷи бузургеро ки дар соҳайи луғати русӣ ва тоҷикӣ буд, ба назар гирифта тартиб додани онро дар Самарқанд ба йак коллектифи коркунони илмӣ ва адабӣ сипурд. Шӯройи Комиссарони ҶИШТоҷ. ин ташаббусро бо қарори махсуси худаш таъкид намуд.

Луғате ки дар даст доред аз тарафи йак коллектифе ки иборат аз рафиқони Сайид-Ризо Алӣ-зода, Алӣ Исмоил-зода, Муҳаммадҷон Йусуфӣ ва Раҳим Ҳошим мебошад, тартиб йофту аз тарафи ҳайъати таҳририййайи махсусе иборат аз рафиқони Садриддин Айнӣ, Алӣ-зода, Исмоил-зода, Йусуфӣ ва Раҳим Ҳошим таҳрир карда шуда аст.

Ба ин луғат қомуси забони русийи Владимир Дал ва қомусҳойи Шӯройиро асос қарор дода аз ҳама луғатҳойи дастраси форсӣ, русӣ, франсавӣ, арабӣ ва туркӣ, ки рӯйхаташон дар пойон зикр йофта аст, истифода карда шуда аст.

Ба ӯҳдайи тартибдиҳандагони луғат йак вазифайи бисйор душворе бор карда шуда буд. Он ҳам луғати забони русиро ки йак забони васеъ ва фарох ва ба унсурҳойи маданиййати ҳозира доро мебошад, ба забони ҳанӯз мувофиқи талаботи фанҳойи сийосӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва техникийи даврайи ҳозира, даврайи инқилобҳойи пролетарӣ, ҷангҳойи озодихоҳонайи миллийи халқҳойи мустамлака ва сохтмони боазамати сотсийализм кор карда на шудайи тоҷикӣ тартиб додан буд. На будани тартиботи калимаҳойи забони ҳозирайи русӣ, на будани истилоҳоти фаннӣ, ҳанӯз ҷамъ ва маълум карда на шудани истилоҳҳойи наботот, ҳайвонот ва тиб аз бузургтарин душвориҳойе буд ки ба назди тартибдиҳандагони луғат баромад.

Мо муқарраротеро ки дар борайи қабул кардани истилоҳ, йаъне қабул кардани шакли байналмилалийи истилоҳҳойи фаннӣ ва ғайруҳу ҳаст, асос қарор дода, истилоҳотеро ҳам ки дар забони тоҷикӣ баройи мавҷудиййати худ мандат гирифтаанд. қабул намудем. Дар ин бора аз тамоми муваффақиййатҳойи адабиййоти то ҳол ба вуҷуд омадайи худамон, ба қадре ки ин дар доирайи имконамон буд, истифода кардем.

Бо вуҷуди ҳамин йаке аз нуқсонҳойи умдайи луғати мо боз ҳам масъалайи истилоҳ аст. Дар йофта мондан ва муқаррар кардани истилоҳҳойи наботот, тиб ва ҳайвонот бо вуҷуди кӯшишҳойи зийод боз ҳам камбудиҳо дорем. Мо дар баъзи ҷоҳо муодил ‒ баробари калимайи русиро ҳам йофта на тавонистаем. Баъзи истилоҳҳойеро гузоштаем ки онҳо аввалин бор ба истеъмоли илмӣ ва ба майдони матбӯот дароварда мешаванд. Вале рафъ кардани ин душворӣ ба таври илмӣ, ҷамъ ва тадқиқ карда шудани истилоҳҳойи наботот ва ҳайвонотро аз байни омма талаб мекунад ки ин кор ҳам то ҳол дар миқйоси Тоҷикистон ба ҷо оварда на шуда аст.

Мо дар аснойи тартиб додани луғат ба қадри имкон аз тамоми нуқсон ва камбудиҳойе ки луғатҳойи дигар доштанд, худдорӣ намуда тамоми маъноҳойи калимаҳойи русӣ ва аҷнабиро дарбар гирифтанӣ шудем. Тартиботи калимаҳойи русиро аз луғати Русӣ-Туркӣ гирифта кӯшиш намудаем, ки ба қадри қувва калимаҳойи кӯҳна шуда ва нодаркорро партофта, калимаҳойи забони ҳозираро дарорем.

Дар истилоҳҳойи сийосӣ, илмӣ ва фаннӣ луғати мо то йак андоза шакли қомусро дорад. Ин ҳарчанд аз вазифайи йак луғат хориҷ аст, вале мо баройи ҳамин кардаем ки аз йак тараф фаҳмондани истилоҳҳойи қабулкардаамонро осон кунад ва аз тарафи дигар дар замони ҳозира ки йак қомуси дастраси умумӣ на дорем, қисман хидмати онро ҳам адо хоҳад кард.

Камбудӣ ва хатоҳойеро ки дорем, дар асоси танқиди мунсифонайи истифодакунандагони луғат дар чопҳойи ойанда пур карда метавонем.

Бино бар ин аз истифодакунандагони луғат нишон додани камбудӣ ва саҳвҳойи онро мепурсем. Ин танқид баройи ба вуҷуд овардани луғати боз ҳам мукаммалтари Русӣ-Тоҷикӣ роҳ во мекунад.